Τα αποθέματα, η ζήτηση, το αβέβαιο μέλλον και ο ρόλος των ελληνικών κοιτασμάτων στην Χαλκιδική

Πόσα γνωρίζουμε για τον χαλκό; Δεν μιλάμε εδώ για τις φυσικές ιδιότητές του και τις χρήσεις του, αλλά για τα αποθέματά του και την μελλοντική διαθεσιμότητά του. Σε όσους παρακολουθούν την παγκόσμια κατάσταση με τις πρώτες ύλες είναι γνωστό πως αν η ζήτηση χαλκού συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς σύντομα θα ξεπεράσει την διαθέσιμη παραγωγή.

Κάθε χρόνο κάτι λιγότερο από 21 εκατ. τόνοι χαλκού τροφοδοτούν έναν μεγάλο αριθμό βιομηχανιών, όπως κατασκευαστικές (για σωληνώσεις και καλωδιώσεις), εταιρείες παραγωγής και μεταφοράς ενέργειας, αλλά και τη βιομηχανία ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών συσκευών. Εκτός αυτού, η παγκόσμια μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια η οποία επιχειρείται τα τελευταία χρόνια, απαιτεί μεγαλύτερες ποσότητες χαλκού αφού τόσο η ηλεκτροκίνηση, όσο και οι υποδομές των ΑΠΕ (ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών) έχουν ανάγκη όλο και μεγαλύτερες ποσότητες.

Υπολογίζεται από διεθνείς μελέτες (S&P Global Market Intelligence), πως μέχρι τα μέσα του αιώνα η ζήτηση θα φτάσει τους 53 εκατ. τόνους ετησίως μια ποσότητα υπερδιπλάσια της σημερινής παγκόσμιας παραγωγής, η οποία ανέρχεται σε 21 εκατομμύρια τόνους περίπου.

Έτσι είναι ορατός ο κίνδυνος να μην προχωρήσουν όσο γρήγορα απαιτείται οι προσπάθειες απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, αφού η πράσινη μετάβαση θα καθυστερεί λόγω έλλειψης υποδομών (ηλιακών συλλεκτών, ηλεκτρικών οχημάτων και τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας), οι οποίες θα απαιτούν χαλκό που δεν θα υπάρχει.

Σκεφτείτε απλά πως ένα τυπικό ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο χρειάζεται για να κατασκευαστεί περίπου τέσσερις φορές περισσότερο χαλκό σε σχέση με τα οχήματα με κινητήρες εσωτερικής καύσης, δηλαδή περίπου 85(!) κιλά χαλκού. Επίσης πως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας απαιτούν δώδεκα φορές περισσότερο χαλκό από τα κλασικά συστήματα παραγωγής ενέργειας (τα αιολικά πάρκα 2 έως 7 τόνους χαλκού, και τα φωτοβολταϊκά 4,5 τόνους χαλκού ανά μεγαβάτ). Έτσι, και μόνο η αυξανόμενη σημερινή τάση για εξηλεκτρισμό της αυτοκίνησης και για παραγωγή «πράσινης» ενέργειας, αποτελούν επαρκή κίνητρα για τους παραγωγούς χαλκού να εντείνουν τις προσπάθειές τους. Και σκεφθείτε πως εκτός από όλα αυτά θα εξακολουθεί να υπάρχει ζήτηση χαλκού για όλες τις κοινές, τυπικές χρήσεις.

Υπάρχει όμως χαλκός;

Πως θα καλυφθούν, λοιπόν, αυτές οι μελλοντικές ανάγκες χαλκού σε παγκόσμιο επίπεδο; Σαφώς μια απάντηση είναι με την επιτάχυνση της παραγωγής χαλκού. Αλλά αυτό δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση και ο λόγος είναι απλός. Οι μεγάλες εταιρείες εξόρυξης προσπαθώντας να λύσουν το πρόβλημα της μείωσης των αποθεμάτων, κατά τα τελευταία 20 χρόνια περίπου εφάρμοσαν μια πρακτική η οποία τους προσέφερε μια πρόσκαιρη λύση. Την επανεκμετάλλευση των μεταλλευτικών αποβλήτων. Έτσι, αυτό που θεωρούνταν κάποτε απόβλητο «χρίστηκε» εκμεταλλεύσιμο μετάλλευμα αφού δεχτήκαμε να μειωθεί η ελάχιστη αποδεκτή περιεκτικότητά του σε χαλκό. Με αυτόν τον τρόπο την περίοδο 2001-2014, το 80% του παραγόμενου χαλκού προήλθε από την μέθοδο της «επανεκμετάλλευσης». Η λύση αυτή είναι πρόσκαιρη διότι γενικώς η ποιότητα των νέων αποθεμάτων κάθε χρόνο μειώνεται σταθερά. Να σημειωθεί πως το 2001, η ελάχιστα αποδεκτή περιεκτικότητα των αποθεμάτων σε χαλκό ήταν 0,80%, αλλά μέχρι το 2012, είχε ελαττωθεί στο 0,26%(!). Αν και είχαμε ακόμη τη δυνατότητα να αντικαταστήσουμε όλο το χαλκό που χρησιμοποιήθηκε στην παραγωγή με νέα αποθέματα, η ποιότητα αυτών των αποθεμάτων είχε πέσει σχεδόν κατά τα δύο τρίτα.

Σύμφωνα με αναλυτές τα αποθέματα δεν μπορούν να συνεχίσουν να αυξάνονται, ειδικά στα κοιτάσματα πορφυρίτη, από τα οποία εξορύσσεται κυρίως ο χαλκός, όσο και να ανέβει η τιμή του. Πλησιάζουμε δηλαδή με γοργό ρυθμό τα κατώτερα οικονομικά βιώσιμα όρια περιεκτικότητας σε χαλκό, το σημείο όπου τα αποθέματα δεν μπορούν να αυξηθούν περαιτέρω. Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τη μελέτη της S&P Global, έως το 2035 θα διπλασιαστεί η ζήτηση χαλκού σε 50 εκατ. τόνους. Στο Bloomberg New Energy Finance διαβάζουμε ότι την περίοδο 2022 – 2040 η ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί πάνω από 50%. Όσον αφορά την προσφορά, αναμένεται να κορυφωθεί περίπου το 2024, λόγω του ότι πολύ λίγα νέα εξορυκτικά έργα βρίσκονται υπό υλοποίηση, ενώ τα υπάρχοντα αποθέματα εξαντλούνται. Σύμφωνα με την έρευνα της S&P, με αυτό τον τρόπο το 2035, το οποίο δεν βρίσκεται και πολύ μακριά, θα δημιουργηθεί έλλειμμα εφοδιασμού 10 εκατ. τόνων(!)

Έτσι η επενδύσεις για την εξερεύνηση και την ανάπτυξη νέων μεταλλείων χαλκού προβάλλει ως η μόνη βιώσιμη λύση. 

Λύση τα νέα μεταλλεία;

Τα νέα κοιτάσματα για να ανακαλυφθούν και να αναπτυχθούν χρειάζονται πόρους και χρόνο. Και υπάρχουν και εγγενείς δυσκολίες. Σε πολλές χώρες υπάρχει κοινωνική αντίθεση σε έργα εξόρυξης και –σε όλο τον κόσμο– οι πολιτικοί δεν θέλουν να δυσαρεστούν τους ψηφοφόρους τους με αποτέλεσμα να καθυστερούν οι διαδικασίες. Μπορεί να περάσουν έως δεκαετίες για να οριστικοποιηθεί η αδειοδότηση ενός μεταλλείου, αφού συμφωνήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις κάθε πλευράς. Έχει διαπιστωθεί πως χρειάζεται όλο και περισσότερη προσπάθεια και χρόνος για να πάρουν το πράσινο φως νέα έργα, με ένα μεταλλείο χαλκού να χρειάζεται τουλάχιστον 7 έως 10 χρόνια για να προχωρήσει από την ανακάλυψη στην παραγωγή. Σε κράτη με απαιτητικό νομοθετικό αδειοδοτικό πλαίσιο, όπως ο Καναδάς και οι ΗΠΑ, μπορεί να περάσουν έως και 20 χρόνια. Σήμερα, γεγονός είναι πως ο αριθμός των μεταλλείων χαλκού υπό ανάπτυξη, είναι ο χαμηλότερος εδώ και δεκαετίες. Σύμφωνα με την έρευνα της S&P Global, σε σύγκριση με 224 μεγάλα κοιτάσματα χαλκού που ανακαλύφθηκαν τα τελευταία 30 χρόνια, μόνο 16 έχουν ανακαλυφθεί την τελευταία δεκαετία.

Η εταιρεία Mining Intelligence, η οποία ανήκει στον όμιλο εταιρειών «The Northern Miner Group» συγκέντρωσε σε έναν πίνακα τα 10 κορυφαία εξορυκτικά έργα χαλκού στον κόσμο που βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης, με κριτήριο την διάρκεια ζωής του κάθε μεταλλείου. Στην κορυφή βρίσκεται το μεταλλείο Udokan της Ρωσικής εταιρείας Udokan Copper στη Ρωσία με 70 χρόνια ζωής και στο τέλος της λίστας το μεταλλείο Motheo της Sandfire Resources, στην Μποτσουάνα, με 10 χρόνια ζωής.

Η Ελλάδα μπαίνει στο παιχνίδι

Αν κοιτάξει κανείς με προσοχή τη λίστα θα εντοπίσει στην 5η θέση την Ελλάδα με το μεταλλείο των Σκουριών στη Χαλκιδική και το κοίτασμα χρυσού-χαλκού, το οποίο έχει διάρκεια ζωής 21 χρόνια και είναι το μοναδικό στη λίστα επί Ευρωπαϊκού εδάφους! Αυτά είναι ευχάριστα νέα! Να τονίσουμε πως το γεγονός του ότι η Ελλάδα εμφανίζεται για πρώτη φορά σε τέτοιου είδους λίστα είναι ιδιαίτερα σημαντικό και όλα δείχνουν πως οι προοπτικές είναι μεγάλες.

Ο συγγραφέας του άρθρου σημειώνει: «Η τοπική αντιπολίτευση και οι καθυστερήσεις στην απόκτηση αδειών για το προτεινόμενο ανοιχτό και υπόγειο μεταλλείο σταμάτησαν την ανάπτυξη από το 2017 έως το 2021. Όμως τον Απρίλιο, η Eldorado εξασφάλισε χρηματοδότηση 680 εκατ. ευρώ (1,1 δισ δολάρια) για την ολοκλήρωση του έργου. Διαθέτει αποθέματα 3,7 εκατομμυρίων ουγκιών. χρυσού και 1,7 δισεκατομμύρια λίβρες χαλκού και στοχεύει στην παραγωγή 140.000 ουγκιών. χρυσού και 67 εκατομμύρια λίβρες χαλκού ετησίως για δύο δεκαετίες».

Η Ελλάδα λοιπόν, με την επικείμενη πλήρη λειτουργία του έργου, μπαίνει θριαμβευτικά στο κάδρο και συντάσσεται με τους μεγάλους παραγωγούς χαλκού, γεγονός το οποίο αποκτά ιδιαίτερη σημασία στο άμεσο μέλλον με τις προβλέψεις τόσο της κατακόρυφης αύξησης της ζήτησης του μετάλλου όσο και της τιμής του. (Να σημειώσουμε για την τιμή πως –όπως συμφωνούν οι περισσότεροι αναλυτές–, η πρόσφατη καθοδική πορεία των τιμών του χαλκού πρόκειται απλά να επιδεινώσει τα μελλοντικά προβλήματα εφοδιασμού, προσφέροντας μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας, περιορίζοντας τις ταμειακές ροές και επιβραδύνοντας τις επενδύσεις).

Εκτός λοιπόν από τα ήδη γνωστά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη τα οποία προκύπτουν από την ανάπτυξη του έργου των Σκουριών στο πλαίσιο της πλήρους λειτουργίας της επένδυσης των Μεταλλείων Κασσάνδρας, εμφανίζονται λόγω των περιστάσεων και πρόσθετες ευκαιρίες – εκτός της αναβάθμισης της θέσης της Ελλάδας ως παραγωγού πρώτων υλών.

• Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στη χορεία των σημαντικών παραγωγών χαλκού
• Όσο περισσότερο αυξάνεται η σημασία και η τιμή του μετάλλου, αυξάνονται παράλληλα τα έσοδα για την εθνική και τοπική οικονομία.
• Εξασφαλίζονται σίγουρα οι θέσεις εργασίας μέχρι της εξάντλησης των αποθεμάτων, δηλαδή για μια περίοδο πέραν της 20ετίας.
• Επωφελούνται έμμεσα όλοι οι Έλληνες προμηθευτές

Ίσως είναι περιττό να θυμίσουμε πως ο χαλκός περιλαμβάνεται πλέον στη λίστα με τις «Κρίσιμες Πρώτες Ύλες», όπως διαμορφώθηκε το 2023. Ο δε νέος Ευρωπαϊκός Κανονισμός για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act) θέτει σημαντικές απαιτήσεις στα κράτη-μέλη που τις διαθέτουν:

• Κάθε κράτος μέλος πρέπει να ορίσει μία Εθνική Αρμόδια Αρχή, υπεύθυνη για τις αδειοδοτήσεις έργων Κρίσιμων Πρώτων Υλών. Αυτή η αρχή θα λειτουργεί ως Οne Stop Shop και θα παρακολουθεί την υλοποίηση του Κανονισμού
• Για τα έργα στρατηγικών πρώτων υλών, καθορίζεται διάστημα αδειοδότησης 24 μηνών για την εξόρυξη και 12 μηνών για την εγκατάσταση επεξεργασίας
• Απλοποίηση διαδικασιών αδειοδότησης έργων έρευνας και διευκόλυνση στη χρηματοδότησή τους. Υποχρέωση των κρατών μελών να εντείνουν το πρόγραμμά τους στην έρευνα
• Κατάρτιση εθνικού προγράμματος έρευνας που θα ανανεώνεται κάθε 5 χρόνια

Αν αρχίσουν να εφαρμόζονται όλα τα ανωτέρω και συνυπολογίζοντας πως η πλήρης ανάπτυξη των μεταλλείων Κασσάνδρας θα προσφέρει στην Ελλάδα την δυνατότητα να αποτελέσει μια από τις κορυφαίες χώρες-παραγωγούς και χρυσού στην Ευρώπη, το εξορυκτικό μέλλον της Ελλάδας και της Χαλκιδικής προδιαγράφεται ευοίωνο. 

[Με πληροφορίες από το https://rawmathub.gr/ και το https://www.mining.com ]