4. Πως κατέληξαν τα μεταλλεία στα χέρια της El Dorado και της «Ελληνικός Χρυσός»;

Η σύμβαση της TVX –λόγω ακύρωσης της περιβαλλοντικής μελέτης– προσβλήθηκε από το δημόσιο και την ίδια στιγμή υπεγράφη νέα σύμβαση του Δημοσίου με την σημερινή δικαιούχο εταιρεία. Τα μεταλλεία Κασσάνδρας μεταβιβάστηκαν σε αυτή έναντι 11.000.000 ευρώ ενώ υπήρχαν και συγκεκριμένοι όροι: Η εταιρεία είχε την υποχρέωση να εκπονήσει και να υποβάλει σχέδιο εκμετάλλευσης των μεταλλείων, το οποίο θα φροντίζει για την περιβαλλοντική αποκατάσταση των προγενέστερων εκμεταλλεύσεων, και θα απασχολούσε όλους τους εργαζόμενους της TVX στις εκμεταλλεύσεις που θα ξαναλειτουργούσαν, ώστε να μην χάσει κανείς τη δουλειά του.

Στο ιδιαίτερα εκτενές άρθρο 6 της απόφασης του ΣτΕ αναλύονται όλα τα ανωτέρω και περιγράφεται και με χρονολογική σειρά όλη η ιστορία της ιδιοκτησίας των μεταλλείων.

5. Τι συμβαίνει με το τίμημα των 11.000.000 ευρώ που παραχωρήθηκαν τα μεταλλεία; Είναι λίγα τα χρήματα;

Δεν είναι λίγα, διότι το κόστος δεν είναι μόνο το τίμημα της μεταβίβασης των μεταλλείων, αλλά και πολύ μεγαλύτερα ποσά που έχουν σχέση με την αποκατάσταση περιβαλλοντικών προβλημάτων που άφησαν οι άλλες εταιρείες, με την παροχή κοινωνικού έργου στην περιοχή και με την υποστήριξη ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων. Εξ άλλου υπάρχει και κόστος μεταλλευτικών δικαιωμάτων, χωρίς να υπολογίσουμε τις εγγυητικές επιστολές των 50 και πλέον εκατομμυρίων που προβλέπονται. Σύμφωνα δε με τον δήμαρχο Αριστοτέλη Κο Χρήστο Πάχτα, μιλάμε για μια συμφωνία μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών η οποία έγινε με την σύμφωνη γνώμη του Ελληνικού κράτους, αφού σκοπός πρώτιστα ήταν να μην χαθούν οι θέσεις εργασίας και να αποκατασταθούν σταδιακά τα προβλήματα που άφησαν οι άλλες εταιρείες

Η απόφαση του ΣτΕ της 17-04-2013 αναφέρει αναλυτικά και με σαφήνεια τα ανωτέρω στο άρθρο 31: «Εξ άλλου, ο προβαλλόμενος ισχυρισμός ότι το τίμημα των 11.000.000 ευρώ που συμφωνήθηκε για τη μεταβίβαση των μεταλλείων, χωρίς να έχει διενεργηθεί διαγωνισμός και με απαλλαγή της παρεμβαίνουσας από τους φόρους μεταβιβάσεως είναι ανεπαρκές οικονομικό αντιστάθμισμα και συνιστά παράνομη κρατική ενίσχυση, ως έχει κριθεί με την 48/2008 απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανεξαρτήτως εάν ο συγκεκριμένος ισχυρισμός προβάλλεται παραδεκτώς στο πλαίσο της παρούσης δίκης, είναι, πάντως, απορριπτέος και κατ’ ουσίαν. Και τούτο διότι η δημόσια ωφέλεια που προκύπτει από το επίμαχο έργο δεν εξαντλείται στο χρηματικό τίμημα που κατεβλήθη για την κατά το άρθρο 144 παρ. 3 του Μεταλλευτικού Κώδικα (ν.δ. 210/1973, Α΄ 295) απευθείας μεταβίβαση των μεταλλείων, διότι όπως προκύπτει από τα στοιχεία που προεκτέθησαν, η παρεμβαίνουσα ανέλαβε άμεσα τη διαχείριση των έντονων περιβαλλοντικών προβλημάτων που ανέκυψαν από την προγενέστερη εκμετάλλευση της περιοχής από τις προηγούμενες δικαιούχους εταιρείες, προκειμένου να αποτρέπεται ρύπανση των περιβαλλοντικών μέσων (αντλήσεις υδάτων, συντήρηση υπογείων έργων, λιμνών και τελμάτων, αντιμετώπιση καθιζήσεων και φαινομένου όξινης απορροής) με δικό της κόστος για όλο το χρονικό διάστημα από την υπογραφή της συμβάσεως έως και σήμερα. Περαιτέρω, στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό που προτάθηκε με τη Μ.Π.Ε. έχει ενσωματώσει όλους τους παλαιούς χώρους απόθεσης και όλες τις περιοχές που έχουν θιγεί από τις προγενέστερες εκμεταλλεύσεις, προτείνοντας ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό σχέδιο συστηματικής αντιμετώπισης και αποκατάστασης των περιβαλλοντικών προβλημάτων, που περιλαμβάνει τη λιθογόμωση των παλαιών εξοφληθέντων κενών ώστε να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο της όξινης απορροής, την ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων των παλαιών αποθέσεων μέσω της δημιουργίας εγκατάστασης κατάλληλων προδιαγραφών επικινδύνων αποβλήτων, την εξυγίανση των εδαφών των χώρων παλαιών αποθέσεως κατόπιν ειδικού σχεδίου, καθώς και μέτρα για την ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση υδάτων, επιφανειακών και υπόγειων, που έχουν υποβαθμισθεί. Και ναι μεν, όπως και οι αιτούντες ισχυρίζονται, η αποκατάσταση της λίμνης τελμάτων Ολυμπιάδας αναμένεται να επιφέρει σημαντικό οικονομικό όφελος στην παρεμβαίνουσα από την αξιοποίηση των αποτιθέμενων μεταλλευμάτων, πέραν όμως του κόστους αποκατάστασης των θιγεισών περιοχών, της υλοποίησης, παρακολούθησης και συντήρησης του προτεινόμενου σχεδιασμού, της περιβαλλοντικής διαχείρισης του έργου, της σταδιακής αποκατάστασης των μη λειτουργικών χώρων και της καταβολής των χρηματοοικονομικών εγγυήσεων και ασφαλειών, η παρεμβαίνουσα θα πρέπει να χρηματοδοτήσει και τις κοινωνικές παρεμβάσεις που είναι υποχρεωμένη ή προτίθεται να αναλάβει προς όφελος της τοπικής κοινωνίας, της οποίας το φυσικό και κοινωνικό κεφάλαιο χρησιμοποιεί και οι οποίες συνίστανται αφ’ ενός στις οικονομικές επιβαρύνσεις που έχει αναλάβει στο πλαίσιο του αρχαιολογικού νόμου (ανασκαφικές έρευνες, ανάδειξη και αξιοποίηση αρχαιολογικών χώρων, λοιπά μέτρα προστασίας) και αφ’ ετέρου στη συνεισφορά στην τοπική κοινωνία με διάφορα έργα και δράσεις, όπως αναφέρθηκε αναλυτικά ανωτέρω, συνεκτιμωμένης και της προβλεπόμενης στο άρθρο 84 του Μεταλλευτικού Κώδικα δυνατότητας επιβολής μεταλλευτικών δικαιωμάτων σε βάρος του φορέα εκμετάλλευσης».

1. Ποιά Υπουργεία έχουν συναποφασίσει να γίνει η επένδυση;

Η έγκριση Περιβαλλοντικών όρων της επένδυσης ήταν μια απόφαση πολλών υπουργείων: Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Ανάπτυξης Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Πολιτισμού και Τουρισμού τα οποία θεωρούνται συναρμόδια.

Τα ανωτέρω αναφέρονται στο άρθρο 2 της απορριπτικής απόφασης του ΣτΕ της 17ης Απριλίου 20013 κατά της αίτησης ακύρωσης της υπ’ αριθμ. 201745/26.7.2011 κοινής απόφασης έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων της επένδυσης.

2. Ποιοί έκαναν αίτηση στο Συμβούλιο Επικρατείας να ακυρωθεί η επένδυση ;

Ήταν κάτοικοι της περιοχής, ιδιοκτήτες ακινήτων και απασχολούμενοι σε αγροτικές και τουριστικές επιχειρήσεις, ένας μελλισοκόμος κ.ά. Να σημειωθεί ότι 19 από αυτούς παραιτήθηκαν πριν την εκδίκαση της υπόθεσης από το Συμβούλιο της Επικρατείας, όπως αναφέρεται στο άρθρο 4 της απορριπτικής για τους πολέμιους της επένδυσης απόφασης του ΣτΕ.

3. Ποιοι υποστήριξαν επένδυση και έκαναν παρέμβαση κατά της ακύρωσής της;

Δεν ήταν μόνον η άμεσα ενδιαφερόμενη εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός», αλλά και το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ν. Χαλκιδικής (που έχει ως καταστατικό σκοπό την προάσπιση των επαγγελματικών συμφερόντων των μελών του) και ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (με καταστατικό σκοπό την ενίσχυση των μεταλλευτικών επιχειρήσεων και την αξιοποίηση του ορυκτού δυναμικού της χώρας). Ο κάθε φορέας παρενέβη με ξεχωριστά δικόγραφα.

Για περισσότερες πληροφορίες δείτε το άρθρο 3 της απορριπτικής απόφασης του ΣτΕ της 17ης Απριλίου 20013 κατά της αίτησης ακύρωσης της υπ’ αριθμ. 201745/26.7.2011 κοινής υπουργικής απόφασης έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων της επένδυσης.

Η κύρια προσφυγή των αντιτιθέμενων στο έργο της εξόρυξης στις Σκουριές απορρίφθηκε εχθές όπως έγινε γνωστό. Σημειωτέον ότι στο ανώτατο δικαστήριο εκκρεμούν ακόμη δύο προσφυγές: η μία αναπτύσσει παρόμοια επιχειρήματα σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ενώ η δεύτερη αναφέρεται στις οικονομικές επιπτώσεις, ειδικά στον τομέα της εκμετάλλευσης του πλούτου χωρίς ανταπόδοση στο ελληνικό κράτος, όπως υποστηρίζεται. Μετά την χθεσινή απόφαση του ΣτΕ και οι άλλες προσφυγές αναμένεται να έχουν την ίδια τύχη. Υπενθυμίζεται ότι τον Μάρτιο το Δ’ τμήμα του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου είχε απορρίψει άλλη μία αίτηση ακύρωσης που είχαν καταθέσει οκτώ σύλλογοι της Χαλκιδικής, οι οποίοι ζητούσαν να ανασταλεί η από 26.07.2011 υπουργική απόφαση, με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για τα έργα εγκατάστασης των μεταλλείων χρυσού στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής.

Το ζητούμενο είναι τώρα το επόμενο βήμα. Είναι σίγουρο ότι η απόρριψη της προσφυγής απογοήτευσε τους κατοίκους που εναντιώνονται στην επένδυση της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός στην περιοχή των Σκουριών, αλλά όλα εξαρτώνται πλέον από αυτούς που ηγούνται των κινητοποιήσεων. Οι φωνές της λογικής ακούγονται από κάθε διεύθυνση και μιλούν για την ώρα της ώριμης σκέψης και συμπεριφοράς. Ακόμα και οι ίδιοι οι κάτοικοι φαίνονται κουρασμένοι από την κατάσταση: Γείτονες δεν μιλάνε μεταξύ τους, παιδιά έχουν αλλάξει σχολείο, κάποιοι δεν μπορούν να πατήσουν σε συγκεκριμένα καφενεία… Μέχρι πότε θα συμβαίνει αυτό; Όλα μπορούν να λυθούν γύρω από ένα τραπέζι, αρκεί να υπάρχει περίσσευμα καλής θέλησης και εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς.

Με μία αιτιολόγηση 20.000 λέξεων και πλέον, το ΣτΕ απέρριψε εχθές την προσφυγή κατοίκων και φορέων της Χαλκιδικής κατά της της υπ’ αριθμ. 201745/26.7.2011 κοινής αποφάσεως των Υπουργών ΠΕΚΑ, Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Πολιτισμού και Τουρισμού περί εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων του έργου της εξόρυξης στην Χαλκιδική.

Στα 32 άρθρα που εμπεριέχονται στο μακροσκελές κείμενο, αναλύεται και απαντιέται κάθε σημείο της προσφυγής, ενώ παρατίθεται η πλήρης αιτιολόγηση κάθε απάντησης.

Διαβάζοντας προσεκτικά την απάντηση του ΣτΕ παρατηρεί κανείς ότι όλες οι κατά καιρούς δημοσιευμένες αιτιάσεις υπέρ του έργου έχουν υιοθετηθεί, ενώ η στήριξη των περισσοτέρων απαντήσεων στα στοιχεία της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δείχνει την εγκυρότητα της μελέτης και ακυρώνει όποια προσπάθεια χαρακτηρισμού της ως ελλιπούς, μονομερούς και ανεπαρκούς.

Αρκεί να μεταφέρουμε ένα από τα κύρια σημεία του κειμένου της απόφασης του ΣτΕ, ενδεικτικά του τρόπου σκέψης του ανώτατου αυτού θεσμικού οργάνου, το οποίο σημειωτέον είναι ιδιαίτερα αυστηρό σε θέματα περιβάλλοντος. Μην ξεχνάμε ότι το ΣτΕ ήταν αυτό που είχε σταματήσει την εξορυκτική δραστηριότητα της εταιρείας ΤVX το 2002 για περιβαλλοντικούς λόγους.

Χωροθέτηση έργου και δασικές εκτάσεις

Άρθρο 17: όπως προκύπτει από τη Μ.Π.Ε. και τα λοιπά στοιχεία του φακέλου, η εκμετάλλευση των εντοπισθέντων κοιτασμάτων και η χωροθέτηση των υποστηρικτικών δραστηριοτήτων στις θέσεις Σκουριές και Μαντέμ Λάκκο λαμβάνουν χώρα σε δάση και δασικές εκτάσεις. Η επιλογή των θέσεων των αναγκαίων συνοδών μονάδων και δομών έγινε, κατόπιν εξετάσεως εναλλακτικών λύσεων, με βάση περιβαλλοντικά κριτήρια, κατά τρόπο ώστε να προκρίνονται οι λύσεις που έχουν τις μικρότερες δυνατές επιπτώσεις τόσο στη βλάστηση και τα οικοσυστήματα, όσο και στα περιβαλλοντικά μέσα της περιοχής. […] Ειδικώς όσον αφορά στο εργοστάσιο μεταλλουργίας, η χωροθέτησή του γίνεται εξ ολοκλήρου εντός της βιομηχανικής ζώνης, συνεπάγεται δε κατάληψη βλαστήσεως που υπάγεται εξ ολοκλήρου στη ζώνη αειφύλλων πλατυφύλλων και οικοτόπων χωρίς υψηλή οικολογική αξία (βλ. σελ. 7.5-5 και 7.5-8). Συνολικά το ποσοστό των εκτάσεων που πρόκειται να αποψιλωθούν (3.238,28 στρέμματα) αντιστοιχεί στο 0,44% της ευρύτερης περιοχής μελέτης (740.000 στρέμματα), τα είδη δε που πρόκειται να θιγούν είναι κατά βάση δρυοδάση, σε ποσοστό 0,01% του συνόλου της έκτασης που καταλαμβάνουν στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, δάση οξιάς, σε ποσοστό 2,2% και εκτάσεις αείφυλλης πλατύφυλλης και σκληροφυλλικής βλάστησης, σε ποσοστό 0,29%, ενώ ουδεμία επέμβαση προβλέπεται στα δάση καστανιάς. Στην περιοχή του Στρατωνίου δεν πλήττονται οικότοποι με υψηλή οικολογική αξία, ενώ οι αναδασώσεις με ξενικά κωνοφόρα και τα δάση αριάς με χαρακτηριστικά μακκίας βλάστησης μπορούν να επαναδημιουργηθούν χωρίς δυσκολία.