ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΎΛΕΣ

Στην κορυφή της ατζέντας σχετικών εξελίξεων και παρεμβάσεων που επηρεάζουν την κρισιμότητα των Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΟΠΥ) είναι,

  • η διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση τους για την αποτελεσματική διεκπεραίωση της ενεργειακής μετάβασης στην βάση ανανεώσιμων πηγών, με στόχο την απανθρακοποίηση μέσα από την σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα,
  • η μείωση εξάρτησης από τις εισαγωγές Κρίσιμων ΟΠΥ (ΚΟΠΥ, αλλά και παράλληλα η διασφάλιση βιώσιμων εμπορικών αλυσίδων προμήθειας,
  • η εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας έτσι ώστε η δυναμική ζήτηση ΚΟΠΥ να καλύπτεται τόσο από πρωτογενείς όσο και δευτερογενείς πηγές,
  • η εφικτότητα εφαρμογής ολοκληρωμένων βιώσιμων αλυσίδων αξίας ΚΟΠΥ, όπου η γεωλογική-κοιτασματολογική έρευνα αποτελεί βασικό πυλώνα πάνω στον οποίο στηρίζονται η προοπτική περαιτέρω εξέλιξης του μεταλλευτικού κύκλου, η πραγματοποίηση των εκάστοτε τελικών χρήσεων και η δυνατότητα ανακύκλωσης σχετικών ροών αποβλήτων (βλέπε σχήμα).

Έρχεται τώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας/Δράσης για τις ΚΟΠΥ (Critical Raw Materials Act- https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/STATEMENT_22_5523), και μάλιστα δια στόματος της προεδρού της Ursula von der Leyen, να προαναγγείλει την ευρεία πολιτική υποστήριξη και επισήμανση της στρατηγικής σημασίας βιώσιμης ανάπτυξης και κυκλικής παραγωγικής λειτουργίας ανθεκτικών αλυσίδων αξίας στην βάση  ενδοευρωπαϊκων κοιτασμάτων ΟΠΥ.  

Βέβαια, η δημόσια αυτή δήλωση έχει προς το παρόν μόνο ρητορική διάσταση και αξία αφού σήμερα η ΕΕ στερείται επαρκούς ως μηδενικής εξόρυξης των περισσότερων κοιτασμάτων ΚΟΠΥ, ενώ επίσης δεν διαθέτει πλήρη ανάπτυξη κάποιας σχετικής αλυσίδας αξίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις (π.χ. λίθιο, σπάνιες γαιές, γραφίτης), τα έργα βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της γεωλογικής-κοιτασματολογικής έρευνας, και με τον τρόπο που αυτά εξελίσσονται και αντιμετωπίζονται σήμερα είναι μάλλον αβέβαιο για το αν και πότε θα υπάρξουν μεταλλεία ΚΟΠΥ σε ευρωπαϊκό έδαφος. Έτσι λοιπόν ο στόχος της νέας Πρωτοβουλίας/Δράσης για τις ΚΟΠΥ ότι  «τουλάχιστον το 30% της ζήτησης της ΕΕ για επεξεργασμένο λίθιο πρέπει να προέρχεται από την ΕΕ», φαντάζει επί του παρόντος μάλλον άπιαστος.  

Ένα σαφές πλεονέκτημα του μεταλλευτικού κύκλου είναι ότι στην εξορυκτική βιομηχανία παρουσιάζεται η δυνατότητα δευτερογενούς ανάκτησης ΚΟΠΥ τόσο από τα στείρα εξόρυξης, όσο και από τα απόβλητα εμπλουτισμού.  Αυτό σημαίνει ότι ο στόχος της Πρωτοβουλίας/Δράσης για τις ΚΟΠΥ, που αναφέρεται στην «ανάκτηση τουλάχιστον 20% των σπάνιων γαιών από σχετικές ροές αποβλήτων έως το 2030», θα μπορούσε να εφαρμοστεί πιο αποτελεσματικά στα μεταλλευτικά απόβλητα (εξόρυξης και εμπλουτισμού), αφού στην περίπτωση αυτή είναι πολύ πιο εύκολο να αναπτυχθούν οι τεχνολογίες που χρειάζονται, σε σχέση με τις τεχνολογίες ανακύκλωσης χρησιμοποιημένων προϊόντων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το έργο ReeMAP που δρομολογεί την ανάκτηση σπανίων γαιών από απόβλητα απατίτη που παράγονται στο παλίσιο του μεταλλευτικού κύκλου παραγωγής σιδήρου στην βόρειο Σουηδία (https://ree-map.com/).

Είναι προφανές ότι χρειάζεται εδώ και τώρα να χαρτογραφήσουμε, να αξιολογήσουμε, να εκτιμήσουμε και ενδεχόμενα να αξιοποιήσουμε άμεσα το δυναμικό πρωτογενών και δευτερογενών κοιτασματολογικών αποθεμάτων  ΚΟΠΥ στην ΕΕ. Αυτό προϋποθέτει στενότερη συνεργασία για την έρευνα και την καινοτομία, ώστε να υπάρξουν στην ΕΕ αυτόνομες, ανθεκτικές και κυκλικές βιώσιμες αλυσίδες αξίας ΚΟΠΥ, από τον μεταλλευτικό κύκλο και την μεταποιητική βιομηχανία (π.χ., μπαταρίες λιθίου, μαγνήτες νεοδυμίου, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά), μέχρι τις δράσεις ανακύκλωσης.

Να δούμε πού βρίσκεται η ΕΕ σε σύγκριση με άλλες χώρες όσον αφορά τις επενδύσεις και τα αποτελέσματα της έρευνας σε ΚΟΠΥ. Πού υπερέχουμε και πού μειονεκτούμε; Εδώ υπάρχουν αρκετά που μπορούν να αναφερθούν όπως η εναρμόνιση με υψηλά περιβαλλοντικά, κοινωνικά και πρότυπα διακυβέρνησης (ESG- Εnvironmental, Social and Governance) σε όλες τις αλυσίδες αξίας ΚΟΠΥ, η διευκόλυνση σχετικών επιχειρηματικών ευκαιριών και προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων, η ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων για θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας, κυρίως στους αναδυόμενους τομείς νέων καθαρών τεχνολογιών.

* Ο Δρ. Νικόλαος Αρβανιτίδης είναι Οικονομικός Γεωλόγος, Geological Survey of Sweden 

[ΠΗΓΗ: https://energypress.gr/, του Νικόλαου Αρβανιτίδη*, από sme.gr, 2/12/2022]