Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια ολοκληρωμένη στρατηγική που αποσκοπεί στην επίτευξη βιομηχανικής υπεροχής της ΕΕ στα προηγμένα υλικά, μια καίρια τεχνολογία εξαιρετικά μεγάλης σημασίας για τη διττή πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Η ανακοίνωση σχετικά με τα προηγμένα υλικά για τη βιομηχανική υπεροχή προτείνει συγκεκριμένα μέτρα για την ευθυγράμμιση των προτεραιοτήτων έρευνας και καινοτομίας και των επενδύσεων στην ΕΕ, διασφαλίζοντας την ευρωπαϊκή υπεροχή σε αυτή τη σημαντική τεχνολογία. Η πρωτοβουλία, την οποία αναμένουν τα κράτη μέλη και η βιομηχανία, αποτελεί το πρώτο βήμα προς μια κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση για τα προηγμένα υλικά, θέτοντας τις βάσεις για περαιτέρω δράση.
Όπως αναφέρει η Κομισιόν, τα προηγμένα υλικά σχεδιάζονται και κατασκευάζονται σκοπίμως για να εμφανίζουν ανώτερες επιδόσεις ή ειδικές λειτουργίες, οι οποίες μπορούν να αναπτυχθούν με πρωτοφανή ταχύτητα χάρη στη σημερινή επιστημονική κατανόηση και υπολογιστική ισχύ. Είναι θεμελιώδους σημασίας, για παράδειγμα, για την καινοτομία στην ενέργεια, την ηλεκτρονική, τις κατασκευές και την κινητικότητα και, ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Ο πρώτος κατάλογος ερευνητικών τομέων αναμένεται να διευρυνθεί με την πάροδο του χρόνου σε διάλογο με το Συμβούλιο Τεχνολογίας που πρόκειται να συσταθεί.
Η ζήτηση προηγμένων υλικών αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα έτη, για παράδειγμα για την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας, μπαταριών, κτιρίων μηδενικών εκπομπών, ημιαγωγών, φαρμάκων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων, δορυφόρων, διαστημικών εκτοξευτών, αεροσκαφών ή για άλλες εφαρμογές διπλής χρήσης, καθώς και αμυντικού εξοπλισμού.
Η στρατηγική αποσκοπεί στην ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, διασφαλίζοντας ότι η Ένωση παραμένει στην πρώτη γραμμή των νέων τεχνολογιών υλικών, στηρίζοντας τις ικανότητες ανάπτυξης, δοκιμών και εφαρμογής. Οι δράσεις θα ενισχύσουν επίσης την ανοικτή στρατηγική αυτονομία και την οικονομική ασφάλεια της ΕΕ μειώνοντας τις εξαρτήσεις από κρίσιμα υλικά αντικαθιστώντας τα ή στηρίζοντας την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίησή τους.
Η ανακοίνωση προτείνει δράσεις με βάση πέντε βασικούς πυλώνες που πρέπει να υλοποιηθούν από κοινού με τα κράτη μέλη της ΕΕ, τους παράγοντες της βιομηχανίας και άλλους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς:
- Ενίσχυση του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας για τα προηγμένα υλικά.
- Επίσπευση καινοτόμων υλικών στην αγορά. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός «κοινού υλικού», μιας ευρωπαϊκής ψηφιακής υποδομής για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των προηγμένων υλικών. Θα επιταχύνει σημαντικά τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τη δοκιμή νέων προηγμένων υλικών σε ελεγχόμενο περιβάλλον, χρησιμοποιώντας επίσης την ΤΝ.
- Αύξηση των επενδύσεων κεφαλαίου και της πρόσβασης σε χρηματοδότηση. Στο πλαίσιο αυτής της δέσμης δράσεων, η ΕΕ θα δημιουργήσει μια νέα σύμπραξη με τη βιομηχανία στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», με στόχο επενδύσεις ύψους 500 εκατ. EUR για την περίοδο 2025-2027, με τουλάχιστον 250 εκατ. EUR να προέρχονται από ιδιωτικές πηγές.
- Προώθηση της παραγωγής και της χρήσης προηγμένων υλικών. Αυτό περιλαμβάνει τις δημόσιες συμβάσεις για την καινοτομία, τον καθορισμό προτύπων και τη δρομολόγηση μιας Ακαδημίας Προηγμένων Υλικών με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας, ώστε να διασφαλιστεί ότι το ευρωπαϊκό εργατικό δυναμικό διαθέτει τις απαραίτητες δεξιότητες.
- Δημιουργία Συμβουλίου Τεχνολογίας για προηγμένο υλικό με σκοπό την παροχή συμβουλών σχετικά με την καθοδήγηση αυτής της πρωτοβουλίας με τα κράτη μέλη, τις χώρες που είναι συνδεδεμένες με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» και τη βιομηχανία.
Ιστορικό
Παράδειγμα προηγμένων υλικών είναι το γραφένιο. Είναι το λεπτότερο, ισχυρότερο υλικό που έχει εξαντλήσει τον χαλκό ως αγωγό θερμότητας. Χρησιμοποιείται σε τηλεοπτικές οθόνες, υπολογιστές και έξυπνα τηλέφωνα. Η ενεργειακή απόδοση και τα νέα χαρακτηριστικά επιδόσεων είναι εφικτά μόνο λόγω νέων ιδιοτήτων σχεδιασμού.
Όπως τονίζεται, η Ευρώπη κατέχει ισχυρή θέση στην ανάπτυξη προηγμένων υλικών, αλλά η συνεχής καινοτομία είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της τεχνολογικής κυριαρχίας και της στρατηγικής αυτονομίας καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προηγμένων υλικών. Με την πάροδο των ετών, τα προγράμματα-πλαίσια της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία έχουν στηρίξει ενεργά την έρευνα και την καινοτομία σε προηγμένα υλικά, συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, της εμβληματικής πρωτοβουλίας για το γραφένιο, καθώς και διαφόρων ευρωπαϊκών τεχνολογικών πλατφορμών και ERA-NET.
Τον Φεβρουάριο του 2022, οι βασικοί βιομηχανικοί ενδιαφερόμενοι φορείς κάλεσαν την Επιτροπή στο μανιφέστο για το υλικό 2030 να καταρτίσει στρατηγικό χάρτη πορείας και αποτελεσματική διακυβέρνηση για την έρευνα και την καινοτομία σχετικά με τα προηγμένα υλικά και ένα νέο ευρωπαϊκό στρατηγικό θεματολόγιο έρευνας και καινοτομίας για την επόμενη γενιά προηγμένων υλικών.
Μετά από ευρύτερες διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη, η παρούσα ανακοίνωση εξετάζει όχι μόνο τις ανάγκες έρευνας και καινοτομίας, αλλά και τις προσπάθειες για την ενίσχυση της παραγωγής, της χρήσης και της χρήσης προηγμένων υλικών.
Η εγχώρια εξορυκτική βιομηχανία
Στο μεταξύ, σημαντικό αναπτυξιακό αποτύπωμα στην ελληνική οικονομία έχει ο κλάδος των ορυκτών πρώτων υλών, που καλείται ένεκα της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης να παίξει ένα ρόλο «κλειδί» στις εξελίξεις.
Σύμφωνα με στοιχεία της ετήσιας έκθεσης του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) για το 2022, ο κύκλος εργασιών του μεταλλευτικού κλάδου αυξήθηκε κατά 12,5%, σε σύγκριση με το 2021. Επίσης, η παραγωγή εμπορεύσιμων προϊόντων αυξήθηκε κατά 3%, ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 20% έναντι του 2021.
Με γνώμονα τον συνολικό εξαγωγικό προσανατολισμό της χώρας μας (50,9 δισ. ευρώ αξία εξαγωγών για το 2023 σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδας, ΣΕΒΕ), οι εξαγωγές των μεταλλευτικών προϊόντων από τη χώρα μας προς τρίτες χώρες συμβάλλουν στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου, αυξάνοντας τα σχετικά έσοδα. Για παράδειγμα, έως σήμερα, στην περιοχή της Β.Α Χαλκιδικής και συγκεκριμένα στα Μεταλλεία Κασσάνδρας έχουν επενδυθεί 1,3 δισ. δολ. και πρόκειται να επενδυθούν επιπλέον 1,9 δισ. δολάρια, ενώ η αξία των εξαγωγών, που αποτιμάται σε 1 δισ. δολάρια σήμερα, αναμένεται να ξεπεράσει τα 11 δισ. δολάρια τα επόμενα χρόνια.
Με «σημαιοφόρο» τον Σύνδεσμο Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ), συμπληρώνει των πρώτων 100 χρόνων λειτουργίας του ο κλάδος ξεκινά μια διαδικασία ανάδειξης του κλάδου και του ρόλου του στη διαδικασία βιώσιμης ανάπτυξης. Μάλιστα στο πλαίσιο της εκδήλωσης, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου, κ. Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου, αναφέρθηκε σε αυτήν ακριβώς τη συμβολή της δραστηριότητας των ελληνικών εξορυκτικών επιχειρήσεων για την κοινωνικό- οικονομική ανάπτυξη της χώρας, την τόνωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) και της απασχόλησης, μέσα από τη δημιουργία δεκάδων χιλιάδων καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας και την εισροή συναλλάγματος λόγω του εξαγωγικού προσανατολισμού του μεταλλευτικού κλάδου– σε περιόδους που ήταν ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα της χώρας καθώς επίσης και στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας και καινοτομίας.
Μεταξύ άλλων, ο κ. Γιαζιντζόγλου επισήμανε ότι καθίσταται σημαντική η συνδρομή των ελληνικών εξορυκτικών επιχειρήσεων για την κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο παρά το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή πολιτική δεν είναι καθόλου ευνοϊκή για τον κλάδο. Επίσης, αναφέρθηκε στις αρνητικές επιπτώσεις του υψηλού κόστους ενέργειας και στην πολυπλοκότητα στις αδειοδοτικές διαδικασίες στον εξορυκτικό τομέα στην Ελλάδα.
Η υπεραξία του μεταλλευτικού κλάδου στην επίτευξη των στόχων «πράσινης» μετάβασης
Απαντώντας στις ανησυχίες, που ακούγονται για την αρνητική επίπτωση της εξορυκτικής δραστηριότητας στο περιβάλλον, οι επιχειρήσεις του κλάδο, όπως αναφέρθηκε στην εκδήλωση, υιοθετούν την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων και τεχνολογιών για τη μείωση του αποτυπώματος από τις δραστηριότητές τους, λαμβάνοντας μέτρα για την αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων, την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών εξόρυξης και την εφαρμογή περιβαλλοντικών προτύπων και κανονισμών.
Επιπλέον, με σημαντικό όπλο στη φαρέτρα τους την έρευνα και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, οι μεταλλευτικές επιχειρήσεις συμβάλλουν στη βελτίωση των πρακτικών εξόρυξης, επιτυγχάνοντας από τη μια μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και από την άλλη βέλτιστη αξιοποίηση στην παραγωγή ενέργειας, συνεισφέροντας κυρίως στον ενεργειακό εφοδιασμό σε εθνικό επίπεδο αλλά και στο έργο της απεξάρτησης της Ευρώπης από τρίτες χώρες σε σχέση με τις ορυκτές πρώτες ύλες και τις σπάνιες γαίες.
Όπως επισήμανε και ο κ. Αθανάσιος Κεφάλας, Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής των 100 Χρόνων του ΣΜΕ, στο πλαίσιο της εκδήλωσης, «η ενεργειακή μετάβαση, η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, οι πράσινες και νέες τεχνολογίες, είναι όλες δραστηριότητες εντάσεως ζήτησης ορυκτών».
Ο δρόμος φαίνεται ωστόσο να είναι μακρύς και οι δραστηριότητες αυτές είναι μέρος μιας μακροπρόθεσμης προσπάθειας για υιοθέτηση βιώσιμων εναλλακτικών.
[ΠΗΓΗ: https://www.reporter.gr/, του Γιώργου Αλεξάκη, 28/2/2024]