Ο ρόλος του χαλκού και η ευκαιρία της Ελλάδας
Όταν τον περασμένο Μάρτιο η πρόεδρος της Ε.Ε. Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε την πολυαναμενόμενη Πράξη για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες, (Critical Raw Materials Act– CRMA), οι γνώστες του χώρου διαπίστωσαν πως επιτέλους περιελάβανε τον επίσημο προσδιορισμό της κατηγορίας Στρατηγικές Πρώτες Ύλες, οι οποίες –παρά την γενικευμένη εντύπωση–, ΔΕΝ ταυτίζονται με τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες.
Έτσι η Πράξη δήλωνε κατά λέξη πως ο κατάλογος των Στρατηγικών Πρώτων Υλών «Θα πρέπει να περιλαμβάνει πρώτες ύλες υψηλής στρατηγικής σημασίας, λαμβάνοντας υπόψη τη χρήση τους σε στρατηγικές τεχνολογίες που στηρίζουν την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση ή για αμυντικές ή διαστημικές εφαρμογές, που χαρακτηρίζονται από ένα δυνητικά σημαντικό χάσμα μεταξύ της παγκόσμιας προσφοράς».
Έτσι, αυτή η λίστα περιλαμβάνει το βισμούθιο, το βόριο (σε ποιότητα μεταλλουργίας), κοβάλτιο, χαλκό, γάλλιο, γερμάνιο, λίθιο (για χρήση σε μπαταρίες), μέταλλο μαγνήσιο, μαγγάνιο (για χρήση σε μπαταρίες), φυσικό γραφίτη (για χρήση σε μπαταρίες), νικέλιο (για χρήση σε μπαταρίες), ομάδα μετάλλων πλατίνας, στοιχεία σπάνιων γαιών για μαγνήτες, μέταλλο πυριτίου, μέταλλο τιτανίου και βολφράμιο.
Ως Κρίσιμες Πρώτες Ύλες, προσδιορίζονται αυτές που έχουν μεγάλη σημασία για την Ευρωπαϊκή οικονομία και υπάρχει κίνδυνος όσον αφορά τον επαρκή εφοδιασμό της.
Για το 2023, με την ευκαιρία της δημοσιοποίησης της Πράξης για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες, δημοσιεύτηκε η 5η κατά σειρά λίστα με τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (ΚΠΥ), οι οποίες έφτασαν σε αριθμό τις 34, από τις 14 που περιελάμβανε η πρώτη λίστα του 2011.
Αυτές, δε, είναι: Βωξίτης, Άνθρακας οπτανθρακοποίησης, Λίθιο, Φώσφορος, Αντιμόνιο, Άστριος, Ελαφριά στοιχεία σπάνιων γαιών, Σκάνδιο, Αρσενικό, Φθοραδάμαντας, Μαγνήσιο, Μεταλλικό πυρίτιο, Βαρύτης, Γάλλιο, Μαγγάνιο, Στρόντιο, Βηρύλλιο, Γερμάνιο, Φυσικός Γραφίτης, Ταντάλιο, Βισμούθιο, Άφνιο, Νιόβιο, Μεταλλικό τιτάνιο, Βόριο/Βορικό, Ήλιο, Μέταλλα της ομάδας πλατίνας, Βολφράμιο, Κοβάλτιο, Βαρέα στοιχεία σπάνιων γαιών, Φωσφορικό πέτρωμα, Βανάδιο, Χαλκός, Νικέλιο.
Αν συγκρίνουμε τις δύο λίστες θα δούμε πως ΟΛΕΣ οι Στρατηγικές Πρώτες Ύλες, περιλαμβάνονται στον κατάλογο των Κρίσιμων Πρώτων Υλών. Να σημειωθεί πως ο Χαλκός και το Νικέλιο, τα οποία μας ενδιαφέρουν περισσότερο ως Ελλάδα, αφού έχουμε τη δυνατότητα να αναδειχθούμε σημαντικός ρυθμιστής της εφοδιαστικής αλυσίδας αυτών των δύο μετάλλων (με τα κοιτάσματα των Μεταλλείων Κασσάνδρας για τον Χαλκό και την Λάρκο για το Νικέλιο), αποτελούν πρόσφατη προσθήκη στις ΚΠΥ. Μάλιστα, δεν πληρούν τα όρια των κριτηρίων για να ενταχθούν σε αυτόν τον κατάλογο, αλλά περιλαμβάνονται στη λίστα ΚΠΥ ως στρατηγικές πρώτες ύλες, σύμφωνα με την Πράξη για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες.
Γεγονός είναι πως ο χαλκός αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό μέταλλο τόσο για τις στρατηγικές τεχνολογίες όσο και για την οικονομία της Ευρώπης. Και με τις εξελίξεις στην ολοκλήρωση της επένδυσης στα Μεταλλεία Κασσάνδρας από την Eldorado Gold και την Ελληνικός Χρυσός, η δήλωση του διευθύνοντα συμβούλου του καναδικού εξορυκτικού ομίλου Τζορτζ Μπερνς, πως η Ευρώπη μπορεί να καταστεί αυτάρκης σε χαλκό χάρη στα ελληνικά αποθέματα, δεν απέχει από την πραγματικότητα.
Όπως δήλωσε ο κος Μπερνς πριν από λίγες μέρες στο δεύτερο Οικονομικό Φόρουμ στο Τορόντο, που διοργάνωσε το Οικονομικό Φόρουμ Δελφών, «Έχουμε ένα συνεχιζόμενο πρόγραμμα εξερεύνησης που συνεχίζει να αναπληρώνει και να αυξάνει τους πόρους και τα αποθέματά μας», σημείωσε και πρόσθεσε ότι «το υποπροϊόν χαλκού στις Σκουριές είναι τόσο σημαντικό που πρόκειται να καταστήσει την Eldorado Gold έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς χαλκού στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Είμαστε περήφανοι για τον ρόλο που θα έχουν οι Σκουριές στη συμβολή σε ό,τι αφορά την αυτάρκεια της Ευρώπης σε χαλκό έναντι άλλων, τρίτων πηγών», σημειώνοντας ότι το έργο είναι έτοιμο κατά τα 2/3 με την εμπορική παραγωγή του να αναμένεται να ξεκινήσει στα τέλη του 2025.
Γεγονός είναι πως έως σήμερα στα μεταλλεία Κασσάνδρας έχουν επενδυθεί 1,3 δισ. δολ., πρόκειται να τοποθετηθούν ακόμη 1,9 δισ. δολ., ενώ η αξία των εξαγωγών, που είναι της τάξεως του 1 δισ. δολ., αναμένεται να ενδεκαπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια. Στη φάση της κατασκευής αναμένεται να απασχοληθούν 900 άτομα, ενώ όταν τεθεί σε λειτουργία το έργο των Σκουριών θα δημιουργηθούν 1.400 θέσεις εργασίας. Όσον αφορά την χρηματοδότηση για την ολοκλήρωση της επένδυσης, για το έργο των Σκουριών, η Eldorado Gold έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση 680 εκατ. ευρώ, που αποτελεί κοινοπρακτικό δάνειο από την ΕΤΕ και την Τράπεζα Πειραιώς, περιλαμβάνοντας και δάνειο 100 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Αναμένοντας λοιπόν την πλήρη λειτουργία των Μεταλλείων Κασσάνδρας και την χώρα μας να αξιοποιεί επιτέλους τον ορυκτό πλούτο που κρύβεται στο υπέδαφός της, να σχολιάσουμε πως σήμερα, κάτω από τις συγκεκριμένες συγκυρίες των γεωπολιτικών αναταράξεων και της χρήσης του φόβητρου της επάρκειας εφοδιαστικών αλυσίδων καυσίμων, ορυκτών και άλλων αγαθών ως μέσο πίεσης για την επιδίωξη πολιτικών σκοπιμοτήτων, η σημασία ανάληψης τέτοιων ρόλων ενισχύει σημαντικά τη θέση της χώρας στο Ευρωπαϊκό και διεθνές γίγνεσθαι.