Έχει να διδαχθεί κάτι το επενδυτικό σχήμα που επικράτησε στο διαγωνισμό ιδιωτικοποίησης της ΛΑΡΚΟ από την περίπτωση της Ελληνικός Χρυσός;
Ήταν το μακρινό 1982, όταν μετά από την πτώση της τιμής του νικελίου, η ΛΑΡΚΟ πέρασε σε καθεστώς κρατικοποίησης και στη συνέχεια στα χέρια της Εθνικής Τράπεζας, της ΔΕΗ και του Οργανισμού Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων (ο οποίος καταργήθηκε το 2002). Κι όμως, χρειάστηκαν 40 και πλέον χρόνια για να τελειώσει το σήριαλ αυτής της προβληματικής επιχείρησης. Η ΛΑΡΚΟ, ο ορισμός της κρατικοδίαιτης επιχείρησης, έχει να επιδείξει μια μακρά ιστορία κακοδιαχείρισης, σπατάλης, ρουσφετιών, προσλήψεων, τριτοδρομικών πειραματισμών, αποτυχημένων προγραμμάτων εξυγίανσης, καθώς και ανεπιτυχών διαδικασιών πώλησης, που οδήγησαν τελικά στην πτώχευση.
Σύμφωνα με δημοσιευμένα μεγέθη, η ΛΑΡΚΟ είχε συνολικές ληξιπρόθεσμες οφειλές κοντά στα 600 εκατ. ευρώ προς το Δημόσιο και τον ΕΦΚΑ, αλλά και τη ΔΕΗ, την Τράπεζα Πειραιώς, την παλαιά ΛΑΡΚΟ, προς εργολάβους, μεταφορικές εταιρείες και προς μια πληθώρα προμηθευτών (εσωτερικού και εξωτερικού). Σε αυτά δεν περιλαμβάνονταν τα 136 εκατ. ευρώ υποχρεώσεις προς το Δημόσιο από κρατικές εγγυήσεις για τα έτη 2008, 2010 και 2011 και από την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου του 2009. Κι όμως, το 2019, το μέσο μεικτό κόστος μισθοδοσίας για τους 1.082 εργαζόμενους της εταιρείας ήταν 40.558 ευρώ τον χρόνο, ενώ γι’ αυτούς που δουλεύουν από 20 χρόνια και πάνω, είναι 62.500 ευρώ τον χρόνο. Δεν είναι να απορεί λοιπόν κανείς το γιατί πτώχευσε…
Διαβάσαμε πριν από λίγες ημέρες πως το θρίλερ για την τύχη της ΛΑΡΚΟ είχε ευτυχή κατάληξη και η πολύπαθη και πάλαι ποτέ κραταιά εταιρεία –-αφού ολοκληρώθηκαν οι διεθνείς ανοιχτές διαγωνιστικές διαδικασίες από το ΤΑΙΠΕΔ και την Ειδική Διαχείριση της ΛΑΡΚΟ ΓΜΜΑΕ– πέρασε στα χέρια της κοινοπραξίας ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – AD HOLDINGS. Η διαδικασία εύρεσης ιδιώτη στρατηγικού επενδυτή που στέφθηκε με επιτυχία, σε αντίθεση με προσπάθειες παρελθόντων ετών, θα «ελαφρύνει» τον κρατικό προϋπολογισμό κατά 80 εκατ. ευρώ ετησίως –τόσα έβαζε μέσα το κράτος η λειτουργία της ΛΑΡΚΟ. Η συμφωνία δεν αφορά μόνο το εργοστάσιο στη Λάρυμνα, αλλά και τα μεταλλεία Λάρυμνας, Εύβοιας και Καστοριάς.
Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας οι αρμόδιοι υπουργοί –ως είθισται–, προέβησαν σε δηλώσεις. Θα σταθώ σε δύο αποσπάσματα αυτών. Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας ανέφερε: «Με την ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας, δίνουμε μια ανάσα ζωής σε μια από τις σημαντικότερες μεταλλευτικές και μεταλλουργικές δραστηριότητες στην Ελλάδα. Έτσι, συνεχίζεται η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της χώρας και επιβεβαιώνεται η πολιτική μας επιλογή, που είναι να στηρίζουμε τις τοπικές κοινωνίες και την εθνική οικονομία». Ο δε υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, δήλωσε μεταξύ άλλων: «Με την υλοποίηση των απαραίτητων επενδύσεων και την αλλαγή του μοντέλου παραγωγικής δραστηριότητας και λειτουργίας από τον ιδιώτη επενδυτή, επιδιώκεται να διασφαλιστεί η συνέχιση και βιώσιμη ανάπτυξη της σημαντικής αυτής μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας για τη χώρα μας».
Σας θυμίζει κάτι η διαδικασία επίλυσης του προβλήματος; Κάτι από το παρελθόν; Βρίσκετε ομοιότητες με άλλες περιπτώσεις;
Να σας βοηθήσω λίγο. Ας κάνουμε μια αντιπαραβολή της περίπτωσης της ΛΑΡΚΟ με την περίπτωση της Ελληνικός Χρυσός, αφού και η ΛΑΡΚΟ χρειάζεται να καλύψει πολύ δρόμο για να επιστρέψει στη βιωσιμότητα. Οι δυο περιπτώσεις παρουσιάζουν επί της αρχής αρκετές ομοιότητες, καθώς και στις δυο περιπτώσεις ιδιώτες επενδυτές μπήκαν για να διασώσουν τις ναυαγισμένες από τη κακοδιαχείριση εταιρείες, καταβάλλοντας σχετικά χαμηλό τίμημα μεν, αλλά αναλαμβάνοντας μεγάλες υποχρεώσεις δε. Μιλάμε για την υποχρέωση της υλοποίησης τόσο των αναγκαίων επενδύσεων προκειμένου να εκσυγχρονίσουν τα μεταλλεία και τις μονάδες επεξεργασίας μεταλλεύματος, και να τα καταστήσουν αποδοτικά και ασφαλή, όσο και πρόσθετων επενδύσεων σε τεχνολογίες προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά και εμβληματικών έργων περιβαλλοντικής αποκατάστασης «καθαρίζοντας» κατ’ αυτό τον τρόπο αμαρτίες του παρελθόντος προηγούμενων ιδιοκτητών.
Ας μη ξεχνάμε πως η αρχική Σύμβαση Μεταβίβασης των Μεταλλείων Κασσάνδρας ψηφίστηκε σε μία εποχή που τα μεταλλεία ήρθαν αντιμέτωπα με οριστικό κλείσιμο και οι τοπικές κοινότητες της ΒΑ Χαλκιδικής με την ανεργία και με οικονομικό και πληθυσμιακό μαρασμό, καθώς κανένας εγχώριος ή ξένος επενδυτής πλην της Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. δεν εκδήλωσε ενδιαφέρον για την απόκτηση της επιχείρησης. Η καθολική ανεργία που απειλούσε την περιοχή προκάλεσε συνθήκες ευρείας κοινωνικής αναταραχής, ενώ ο κίνδυνος μιας τεράστιας οικολογικής καταστροφής ήταν ορατός και άμεσος, λόγω της μη λειτουργίας και συντήρησης των μεταλλείων.
Δεδομένου, λοιπόν, του κατεπείγοντος της κατάστασης, και παρότι η τότε Κυβέρνηση προσπάθησε επανειλημμένα, αλλά ανεπιτυχώς, να προσελκύσει το ενδιαφέρον υποψήφιων επενδυτών, το Ελληνικό Δημόσιο προέκρινε την απευθείας σύμβαση με την εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.», η οποία ως γνωστόν κυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο με οικονομικό αντίτιμο για τη μεταβίβαση των μεταλλείων το ποσό των €11εκ., το οποίο ισοδυναμούσε με τους μη καταβληθέντες μισθούς των περίπου 480 εργαζομένων που ήταν σε αναστολή εργασίας για διάστημα πλέον των 12 μηνών.
Έτσι και η ΛΑΡΚΟ, βρισκόταν σε μια πορεία δίχως αύριο, αφού εκτός των χρεών της εταιρείας, λειτουργούσε με μηνιαία ζημιά κάποια εκατομμύρια ευρώ. Η αλλαγή πλεύσης ήταν μονόδρομος και η είσοδος ιδιώτη επενδυτή η μόνη λύση, αφού το Δημόσιο αδυνατούσε να λύσει το πρόβλημα. (Το γιατί το Δημόσιο δεν μπορούσε να λύσει το πρόβλημα είναι μια άλλη συζήτηση, θέμα για άλλο άρθρο, αλλά όλοι οι… παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν…).
Μαθήματα από το παρελθόν
Δεδομένου του ότι η ανάληψη της επένδυσης από την Ελληνικός Χρυσός έσωσε –τελικά–, την παρτίδα στην Χαλκιδική, άσχετα αν χρειάστηκε πάνω από μια δεκαετία, αποδεικνύει πως ένας ιδιώτης επενδυτής με επιμονή, όραμα και συνέπεια μπορεί να επιτύχει εκεί που άλλοι, ή το ίδιο κράτος, δεν μπόρεσαν.
Τι θα μπορούσε λοιπόν να «μάθει» το επενδυτικό σχήμα που ανέλαβε τη ΛΑΡΚΟ από την περίπτωση της Ελληνικός Χρυσός;
Κατ’ αρχάς γίνεται κατανοητό πως το άλφα και το ωμέγα για την διασφάλιση των προοπτικών μιας τέτοιας επένδυσης αποτελεί το συμφωνηθέν νομικό πλαίσιο και οι όροι της σύμβασης. Για να πετύχει μακροπρόθεσμα το επενδυτικό σχέδιο, η επένδυση χρειάζεται ασφάλεια και εγγυήσεις για το μέλλον, ενώ οι όροι για τους συμβαλλόμενους –αλλά και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, εργαζόμενους, κατοίκους, τοπικούς επιχειρηματίες–, πρέπει να είναι win-win. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ελληνικός Χρυσός έχει περάσει από 40 κύματα για να λάβει τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις και να εκσυγχρονίσει το λειτουργικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της επένδυσης (νέα επενδυτική συμφωνία), ωστόσο παρέμεινε πιστή στη δέσμευσή της να συνεχίσει την επένδυση. Η ΛΑΡΚΟ μπορεί να αποφύγει πολλούς σκοπέλους από αυτή την εμπειρία.
Το δεύτερο το οποίο ήθελα να επισημάνω είναι η απαραίτητα ισχυρή δέσμευση του επενδυτή. Τελικά, οι επενδυτές στη ΛΑΡΚΟ θα κληθούν να επιδείξουν την ίδια δέσμευση και υπομονή, όπως έκανε και η μητρική της Ελληνικός Χρυσός, Eldorado Gold όλα αυτά τα χρόνια, κάτω από αντίξοες –οικονομικές και πολιτικές– συνθήκες. Μπορεί κάποια πράγματα να θεωρούνται δεδομένα και απλά, αλλά στην πράξη απαιτούν σημαντικές επενδύσεις με αυξημένο ρίσκο για τους επενδυτές – ειδικά στην ελληνική πραγματικότητα.
Τέλος, η επιτυχής σημερινή πορεία της Ελληνικός Χρυσός όσον αφορά την εξέλιξη του επιχειρηματικού σχεδίου, πέρασε μέσα από μακροχρόνιες επενδύσεις, προσήλωση στις νέες τεχνολογίες, την ασφάλεια, την περιβαλλοντική προστασία και φυσικά τον διαρκή εποικοδομητικό διάλογο & συνεργασία με την τοπική κοινωνία. Η Ελληνικός Χρυσός έχει προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις για την ασφάλεια στα μεταλλεία – ψηφιακό μετασχηματισμός, εγκατάσταση ιδιωτικού δικτύου κινητής στα υπόγεια, Σύστημα Ασφαλούς λειτουργίας Υπόγειου Μεταλλείου κ.α. Έχει θέσει τα θεμέλια για την ενσωμάτωση των Περιβαλλοντικών, Κοινωνικών καθώς και κριτήριων Εταιρικής Διακυβέρνησης (ESG) στην καθημερινή της πρακτική με το Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Βιωσιμότητας. Τα ανωτέρω θα αποτελέσουν το θεμέλιο οποιουδήποτε στρατηγικού σχεδιασμού για τη βιωσιμότητα της επένδυσης στην ΛΑΡΚΟ.
Όσον αφορά την περιβαλλοντική μέριμνα, η Ελληνικός Χρυσός έχει επενδύσει πολλά εκατ. σε τεχνολογίες, συστήματα και Βέλτιστες Πρακτικές Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, όπως το Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης, η προηγμένη μέθοδος της Ξηρής Απόθεσης στοχεύοντας στην ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από τη δραστηριότητά της, ενώ προχωράει απρόσκοπτα και το έργο της εξυγίανσης επιβαρυμένων περιοχών από παλαιές αποθέσεις μεταλλευτικών αποβλήτων. Λόγω και της φύσης της επιχείρησης το περιβαλλοντικό προβάλλει σαν τη νούμερο ένα προτεραιότητα του νέου επενδυτικού σχήματος που ανέλαβε την ΛΑΡΚΟ.
Δεν θα ήταν λοιπόν υπερβολή να πει κανείς πως η περίπτωση της Ελληνικός Χρυσός και των Μεταλλείων Κασσάνδρας αποτελεί case study για την εξυγίανση της ΛΑΡΚΟ και οδηγό για την αποφυγή διεγνωσμένων προβλημάτων και λαθών του παρελθόντος.
Κανείς, βέβαια, δεν θα υπαγορεύσει στο επενδυτικό σχήμα που ανέλαβε την ΛΑΡΚΟ τα επιχειρηματικά του βήματα, αλλά αν με ρωτάγατε πώς θα μπορούσε να επωφεληθεί από την εμπειρία των Μεταλλείων Κασσάνδρας, θα κατέφευγα στην κοινή λογική.
Ασφαλώς οι νέες επενδύσεις που πρέπει να γίνουν ώστε η ΛΑΡΚΟ να αναπτυχθεί και να μετασχηματιστεί σε μια κερδοφόρα εταιρεία και η εκμετάλλευση των μεταλλείων της να καταστεί βιώσιμη, θα είναι πολλαπλές και σημαντικές. Άλλωστε, και στην περίπτωση της Ελληνικός Χρυσός, το μεταλλείο στην Ολυμπιάδα βρίσκεται σε μακρά φάση μετασχηματισμού, ώστε να ανατρέψει τις παθογένειες της χαμηλής παραγωγικότητας και την έλλειψη ανταγωνιστικότητας, δείχνοντας πως ο μετασχηματισμός αυτός έχει αρχίσει να λειτουργεί φέρνοντας συγκρατημένα, αλλά θετικά αποτελέσματα.
Ο σχεδιασμός και η δρομολόγηση ενός βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου, με ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG και η στρατηγική προσαρμοσμένη στις επιταγές της βιώσιμης ανάπτυξης, είναι εκ των ουκ άνευ και πρωταρχικό βήμα. Και βέβαια μεγάλη σημασία στην ασφάλεια, την περιβαλλοντικά εναρμονισμένη λειτουργία και υλοποίηση δράσεων για την ήδη υπάρχουσα περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Σαν επίλογος
Να κλείσουμε σημειώνοντας μια ακόμη ομοιότητα των δύο εταιρειών, της Ελληνικός Χρυσός και της ΛΑΡΚΟ: Η πρώτη είναι η μοναδική στην Ελλάδα που παράγει συμπυκνώματα και πιθανά στο μέλλον καθαρό χρυσό, και η δεύτερη η μοναδική στην Ελλάδα (και ίσως στην Ευρώπη) που παράγει σιδηρονικέλιο (και μπορεί μελλοντικά να παράξει και καθαρό νικέλιο).
Και δεν φαντάζομαι να υπάρχουν κάποιοι, οι οποίοι δεν κατανοούν πως αυτά αποτελούν μοναδικά ατού για την ελληνική οικονομία και πρέπει πάση θυσία να λειτουργήσουν το συντομότερο στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους.
Ελπίζουμε να μην μπλέξει και η ΛΑΡΚΟ στα γρανάζια της μικροκομματικής κοντόφθαλμης πολιτικής και χρειαστεί και αυτή καμιά δεκαετία για να ξεκινήσει… Τουλάχιστον έχει ζωντανό παράδειγμα να ανατρέξει ώστε να αποφύγει τις κακοτοπιές…