Αφιερωμένη σε σημαντικές -άγνωστες, δυστυχώ-ς ερμηνεύτριες παραδοσιακών τραγουδιών αλλά και στον μουσικολόγο Δημήτρη Θέμελη είναι η σπάνια ηχογράφηση (CD) που επιμελήθηκε και παρουσίασε το Τμήμα Μουσικών Σπουδών ΑΠΘ .
Ένας πολύ σημαντικός δίσκος ακτίνας (CD), υπό τον τίτλο «Φωνές της Ιερισσού», παρουσιάστηκε πρόσφατα στην Ιερισσό της Χαλκιδικής από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ, με πρωτοβουλία του Δήμου Αριστοτέλη.
To CD είναι αφιερωμένο σε πολύ σημαντικές αλλά, δυστυχώς, άγνωστες ερμηνεύτριες του παραδοσιακού μας τραγουδιού, αλλά και στον καθηγητή Μουσικολογίας Δημήτρη Θέμελη.
Η βιβλιοθήκη του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ έχει στην κατοχή της ένα πλούσιο αρχείο ανέκδοτων μουσικών ηχογραφήσεων παλαιότερων εποχών, που προέρχονται από την περιοχή της Ιερισσού και της Αρναίας. Πολλά από αυτά είναι ήδη ψηφιοποιημένα και η πρόσβαση στο ψηφιακό αρχείο παραδοσιακής μουσικής είναι ελεύθερη σε κάθε ενδιαφερόμενο. «Σε περίπου 300 υπολογίζονται οι ηχογραφήσεις που προέρχονται από την Ιερισσό της Χαλκιδικής, και μάλιστα από τη δεκαετία του ’80» τονίζει ο Άρης Μπαζμαδέλης, μουσικός βιβλιοθηκονόμος, διδάσκων στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ.
ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ Και μας εξηγεί: «Πρόκειται για ηχογραφήσεις τραγουδιών χωρίς συνοδεία μουσικών οργάνων (a capella). Ορισμένα από αυτά δεν έχουν ξαναηχογραφηθεί και ενδεχομένως να έχουν ξεχαστεί στις ημέρες μας».
Ο ίδιος προσθέτει: «Με αφορμή αυτό το αρχείο αποφασίσαμε να βρούμε κάποιες από αυτές τις τραγουδίστριες, οι οποίες είναι ακόμη εν ζωή και οι ερμηνείες τους είχαν ηχογραφηθεί. Πρόκειται για τις Βέτα Χασάπη, Βαγγελιώ Λαγόντζου και Μαρίκα Γκαγκούτσα, των οποίων το έργο έχει ηχογραφηθεί στο παρελθόν. Αξιοσημείωτο είναι ότι από το 1963 και έπειτα η Βαγγελιώ Λαγόντζου δεν ηχογραφήθηκε ούτε από τον Σίμωνα Καρά ούτε από τη Δόμνα Σαμίου, πράγμα που, αντιθέτως, έγινε με τις άλλες δύο. Η μοναδική δουλειά που είχε κυκλοφορήσει στο παρελθόν με τις δικές τους ερμηνείες ήταν αποσπάσματα από έναν δίσκο του Σίμωνα Καρά του 1977 και κάποιες ηχογραφήσεις του Ραδιοφωνικού Σταθμού Θεσσαλονίκης το 1968. Έχοντας, λοιπόν, υπόψη μας τις προηγούμενες δουλειές και έχοντας συγχρόνως εντοπίσει κάποιες απ’ αυτές τις γυναίκες, αποφασίσαμε να τις καταγράψουμε με μικρές συνεντεύξεις, αλλά και ό,τι μπορούσαν αυτές σήμερα να τραγουδήσουν».
Καθώς συνεχιζόταν η συγκέντρωση αυτού του πολύτιμου υλικού, ο κ. Μπαζμαδέλης είχε προτείνει στον αείμνηστο καθηγητή Δημήτρη Θέμελη την παραγωγή ενός μικρού δίσκου. Μετά τον θάνατο του κ. Θέμελη τον Ιούνιο του 2017 άρχισε εκ νέου ο κ. Μπαζμαδέλης να εργάζεται πάνω σε αυτή την ιδέα για την παραγωγή του δίσκου.
Πολύ σύντομα έφτασε η στιγμή που υλοποιήθηκε αυτό το σχέδιο, έτσι ώστε να τιμηθούν εμπράκτως οι ερμηνεύτριες, αλλά και να αναδειχθεΐ η προσφορά του καθηγητή Δημήτρη Θέμελη, μιας πολύ ξεχωριστής προσωπικότητας, όπως μας εξηγεί ο κ. Μπαζμαδέλης. «Ο Θέμελης υπήρξε ο πρώτος καθηγητής Μουσικολογίας στην Ελλάδα -σπούδασε στο Μόναχοκαι, επίσης, υπήρξε ένας από τους τελευταίους λυράρηδες της Ικαρίας. Στο νησί αυτό έμαθε, όντας παιδί, να παίζει την ικαριώτικη λύρα, ενώ, όταν ήρθε αργότερα στη Θεσσαλονίκη, έγινε βιρτουόζος του βιολιού. Η μεγάλη αγάπη του ήταν η παραδοσιακή μουσική. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 στράφηκε στην Εθνομουσικολογΐα και μας κληροδότησε μεγάλο έργο στον τομέα αυτό» υπογραμμίζει ο κ. Μπαζμαδέλης.
Η έρευνα προχώρησε και επιλέχθηκαν σταδιακά τα τραγούδια της Ιερισσού, ο μεγαλύτερος όγκος των οποίων προέρχεται από το αρχείο της μουσικολόγου Χαράς Χρηστάρα. Σύμφωνα με τον κ. Μπαζμαδέλη, γράφτηκαν πολύ αξιόλογα εθνομουσικολογικά κείμενα, ενώ σε κάποια τραγούδια που είχαν περαστεί οι φωνές σε νότες στο χαρτί, αυτές χρησιμοποιήθηκαν και στον δίσκο. Επίσης, οι μεγαλύτερες δυσκολίες εντοπίστηκαν στο μάστερινγκ του ήχου (σ.σ.: διαδικασία για την όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα του ήχου), για το οποίο ασφαλώς απαιτήθηκε πολύς χρόνος.
ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ Ο ίδιος τονίζει το γεγονός ότι επιλέχθηκαν 30 τραγούδια, αυστηρά ερμηνευμένα από πέντε γυναίκες της Ιερισσού. Ενδεικτικά, προστέθηκε και μια νεότερη -η κόρη της κυρίας Χασάπη-, ώστε να καταδειχθεί το στοιχείο της ιστορικής συνέχειας. «Η Ιερισσός θεωρείται κοιτίδα. Η ιδιαιτερότητά της βρίσκεται στο ότι χαρακτηριζόταν από παλαιά ως καλλικέλαδη! Όπως, μάλιστα, μου είχε πει χαριτολογώντας μια ηλικιωμένη κυρία από την Ουρανούπολη, αυτό ίσως οφειλόταν στο ότι το νερό της ήταν καλό ποιοτικά και γι’ αυτό οι φωνές της ήταν τόσο καλές! Είχαν έναν “αστικό” τρόπο ζωής. Και, σύμφωνα με τους εθνομουσικολόγους, μπορεί αυτός ο αστικός – βυζαντινός τρόπος ερμηνείας των παραδοσιακών τραγουδιών να οφείλεται στη γειτνίαση με το Άγιον Όρος
Στην Ιερισσό, επίσης, εντοπίζουμε και έναν αριθμό ακριτικών τραγουδιών που έλκουν την καταγωγή τους από το Βυζάντιο. Είναι τραγούδια τα οποία απαντώνται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας» αναφέρει.
ΟΙ 100 ΤΙΤΛΟΙ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΣΤΙΧΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ «ΘΟΥΡΙΟ» Αυτή τη στιγμή έχουν διασωθεί σε επίπεδο αρχείου πάνω από 100 τίτλοι τραγουδιών από την Ιερισσό.
Ωστόσο δεν είναι όλα τα τραγούδια από εκεί, καθώς αρκετά είναι δάνεια. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κατά το παρελθόν αρκετά τραγούδια έφταναν στη Χαλκιδική μέσω των ταξιδιωτών ή των γυρολόγων ή λόγω της εγκατάστασης στην Ιερισσό Βλάχων και Σαρακατσάνων τον 19ο αιώνα. Κάτι τέτοιο, μάλιστα, φανερώνει και ο τρόπος ερμηνείας ορισμένων εξ αυτών.
Υπάρχουν όμως και τραγούδια παλαιότερα, τα οποία προέρχονται από τον 18ο αιώνα, όπως μας υπενθυμίζει ο κ. Μπαζμαδέλης. «Ενα εξ αυτών είναι του Λάμπρου Κατσώνη, το “Μια προσταγή προστάζει ο βασιλιάς”, που είναι πολύ γνωστό σε όλη την Ελλάδα και αναφέρεται στη Ναυμαχία του Τσεσμέ το 1770 ανάμεσα σε Ρώσους και Τούρκους. Σε αυτό το τραγούδι περιλαμβάνεται και ένας στίχος που χρησιμοποιήθηκε στον “θούριο” του Ρήγα Φεραίου. Σίγουρα όμως υπάρχει και υλικό που δεν έχει έως σήμερα καταγράφει. Ναι μεν έχουν φτάσει σε εμάς ορισμένες κασέτες από ανθρώπους της Ιερισσού με τραγούδια που τραγουδούσαν οι γονείς τους, αλλά είμαι σίγουρος ότι υπάρχει και άλλο υλικό, όπως και ηχογραφήσεις που δεν έχουν για την ώρα εντοπιστεί» σημειώνει.
[ΠΗΓΗ: ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, του Σωτήρη Λέτσιου, 9/5/2018]