Η παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος αποτελεί ευκαιρία για συζήτηση και προβληματισμό επί των περιβαλλοντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες δραστηριότητες που αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον είναι η μεταλλευτική δραστηριότητα, τα προϊόντα της οποίας αποτελούν από τους βασικούς πυλώνες της σύγχρονης οικονομίας.
Οι ορυκτές πρώτες ύλες είναι κρίσιμες για τη λειτουργία της βιομηχανίας, την τεχνολογία, την κατασκευή και την ενέργεια, κάνοντας την εξόρυξη απολύτως απαραίτητη για τη σύγχρονη ζωή. Ωστόσο, παρά τη σημασία των ορυκτών πρώτων υλών, ο μεταλλευτικός κλάδος δεν έχει καταφέρει διαχρονικά έως τώρα να κερδίσει την ευρεία εμπιστοσύνη της κοινωνίας. Η αλλαγή αυτής της κατάστασης είναι πρωτίστως ευθύνη του κλάδου, αλλά είναι προς το συμφέρον όλης της κοινωνίας να υλοποιηθεί, γιατί «ποτέ άλλοτε ο κόσμος δε χρειάστηκε τόσα πολλά από έναν κλάδο που εμπιστευόταν τόσο λίγο» [1].
Δεν είναι τυχαίο ότι σε πρόσφατη διεθνή έρευνα της ΕΥ για τον μεταλλευτικό κλάδο [2], οι πρακτικές ESG (πρακτικές Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής και Εταιρικής Διακυβέρνησης) αναφέρονται ως η πρώτη παράμετρος που ελέγχεται αν ικανοποιείται, τόσο από τους επενδυτές όσο και από την κοινωνία. Επομένως, οι πρακτικές ESG αποτελούν κρίσιμο οδηγό για την πορεία του μεταλλευτικού κλάδου προς τη βιωσιμότητα, περιλαμβάνοντας κριτήρια που αφορούν την περιβαλλοντική ευθύνη, την κοινωνική δικαιοσύνη και την εταιρική διακυβέρνηση. Η ενσωμάτωση των ESG στις επιχειρηματικές πρακτικές θα συμβάλλει στη βελτίωση της περιβαλλοντικής απόδοσης, στην αύξηση της κοινωνικής αποδοχής και στη διαφάνεια των εταιρικών διαδικασιών.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η ανάγκη για μετάβαση σε πιο βιώσιμες πρακτικές εξόρυξης είναι επιτακτική. Η βιώσιμη ανάπτυξη στον μεταλλευτικό κλάδο σημαίνει την εξισορρόπηση της οικονομικής ανάπτυξης με την περιβαλλοντική προστασία και την κοινωνική ευημερία. Η χρήση προηγμένων τεχνολογιών για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η αποκατάσταση των εξορυκτικών περιοχών και η υπεύθυνη διαχείριση των φυσικών πόρων είναι κάποιες από τις στρατηγικές που προωθούνται.
Επιπλέον, η καινοτομία και οι τεχνολογικές εξελίξεις διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη βελτίωση των εξορυκτικών διαδικασιών, βελτιώνοντας την αποδοτικότητα της εξόρυξης και συμβάλλοντας στη μείωση περιβαλλοντικών αλλά και κοινωνικών επιπτώσεων. Για παράδειγμα, η χρήση τεχνητής νοημοσύνης και αυτοματοποιημένων συστημάτων μπορεί να αυξήσει την αποδοτικότητα και να οδηγήσει σε μείωση των εξορυκτικών αποβλήτων. Οι τεχνολογίες αποκατάστασης εδαφών προσφέρουν λύσεις για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της διαδικασίας εξόρυξης.
Επίσης, η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η προώθηση της κυκλικής οικονομίας μπορούν να μειώσουν την εξάρτηση από την εξόρυξη πρωτογενών πόρων. Η ανακύκλωση μετάλλων από απορρίμματα και η επαναχρησιμοποίηση υλικών αποτελούν βασικούς πυλώνες μιας βιώσιμης προσέγγισης. Αυτές οι καινοτομίες δεν συμβάλλουν μόνο στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλά και στην αύξηση της οικονομικής αποδοτικότητας της βιομηχανίας.
Η μεταλλευτική βιομηχανία έχει επίσης σημαντική κοινωνική διάσταση και ευθύνη. Η αλληλεπίδραση με τις τοπικές κοινότητες και η διασφάλιση της συμμετοχής τους στη λήψη αποφάσεων από τα πρώτα στάδια του κύκλου ζωής της δραστηριότητας είναι κρίσιμη. Άλλωστε, σύμφωνα με τη μελέτη της ΕΥ, η επίδραση της εξορυκτικής δραστηριότητας στις τοπικές κοινωνίες κατατάσσεται ως η πιο σημαντική ESG παράμετρος που λαμβάνουν υπόψη οι επενδυτές.
Επομένως, οι μεταλλευτικές εταιρείες οφείλουν να αποζητούν οι ίδιες την ανάληψη ευθύνης για τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους και να επενδύουν στην ανάπτυξη των περιοχών που επηρεάζουν, εξασφαλίζοντας την ευημερία των τοπικών πληθυσμών. Η δίκαιη κατανομή των οφελών από την εξόρυξη, η διαφάνεια και η λογοδοσία είναι βασικά στοιχεία για τη διασφάλιση της κοινωνικής αποδοχής και της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της μεταλλευτικής βιομηχανίας.
Συμπερασματικά, η μεταλλευτική βιομηχανία, με τις σοβαρές περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει, οφείλει να βρει τον δρόμο προς μια ακόμα περισσότερο βιώσιμη και υπεύθυνη λειτουργία, ώστε να εξασφαλίσει ένα μεγάλο ζητούμενο που είναι η ευρεία εμπιστοσύνη των σύγχρονων κοινωνιών. Μέσω της καινοτομίας, της τεχνολογίας, των πρακτικών ESG και της κοινωνικής ευθύνης, μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι οι μελλοντικές γενιές θα έχουν την ευκαιρία να ζήσουν σε έναν υγιή και βιώσιμο πλανήτη.
(η φωτογραφία είναι από το προσωπικό αρχείο του συγγραφέα)
[1] R. Dhawan, Mistrust in mining should worry us all, Euractiv, 26 June 2023, https://www.euractiv.com/section/energy-environment/opinion/mistrustin-mining-should-worry-us-all/
[2] EY, Top 10 business risks and opportunities for mining and metals in 2024, https://www.ey.com/en_gl/insights/energy-resources/risks-opportunities
Ο Δρ. Ιωάννης Ζευγώλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στη Σχολή Μεταλλειολόγων – Μεταλλουργών Μηχανικών ΕΜΠ. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν στη γεωτεχνική μηχανική, με έμφαση στην ανάλυση μεταλλευτικών και τεχνικών έργων, και στην ανάλυση κινδύνων και διακινδύνευσης στον εξορυκτικό και κατασκευαστικό κλάδο.
[ΠΗΓΗ: https://rawmathub.gr/, του Δρ. Ιωάννη Ζευγώλη, Αναπλ. Καθηγητή Γεωτεχνική Μηχανική στη Σχολή Μεταλλειολόγων-Μεταλλουργών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου 5/6/2024]