Η Πρωταπριλιά είναι η μόνη ημέρα του χρόνου, κατά την οποία το να λέμε ψέματα δεν επιτρέπεται απλώς, αλλά σχεδόν… επιβάλλεται.
Πρόκειται για ένα έθιμο με παγκόσμιο χαρακτήρα, του οποίου οι ρίζες χάνονται στα βάθη των αιώνων. Οι εκδοχές για την προέλευση του εθίμου με τα ψέματα και τις φάρσες της Πρωταπριλιάς είναι δύο.
Γιατί λέμε ψέματα την Πρωταπριλιά
Η πρώτη εκδοχή θέλει το έθιμο της Πρωταπριλιάς να ξεκινάει από τους Κέλτες, οι οποίοι ήταν δεινοί ψαράδες. Η εποχή του ψαρέματος ξεκινούσε την 1η Απριλίου, ωστόσο στην αρχή της περιόδου αυτής η αποκόμιση μιας καλής ψαριάς ήταν αρκετά δύσκολη, λόγω των καιρικών συνθηκών. Όπως, όμως προστάζει ο «κώδικας δεοντολογίας» των ψαράδων όλων των εποχών, οι Κέλτες φυσικά ψεύδονταν ασυστόλως, λέγοντας ότι έπιασαν πολύ περισσότερα ψάρια από όσα είχαν στην πραγματικότητα πιάσει. Με το πέρασμα των χρόνων, η συνήθεια αυτή έγινε έθιμο.
Σύμφωνα με την δεύτερη εκδοχή, το έθιμο της Πρωταπριλιάς γεννήθηκε στην Γαλλία του 16ου αιώνα. Συγκεκριμένα, μέχρι το 1564 η πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η 1η Απριλίου. Τη χρονιά αυτή όμως, και επί βασιλείας Καρόλου του 9ου, αυτό άλλαξε και Πρωτοχρονιά θεωρούταν πλέον η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Οι αντιδραστικοί συνέχιζαν να γιορτάζουν, την παλαιά πλέον, πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου, ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Το πείραγμα αυτό μετατράπηκε με τον καιρό σε έθιμο.
Ανεξαρτήτως προέλευσης, το έθιμο τελικά μεταλαμπαδεύτηκε σ’ όλο τον κόσμο, με προεξάρχουσες τις εφημερίδες στις αρχές του 20ου αιώνα και στη συνέχεια τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, που συχνά μεταδίδουν πολύ επιτυχημένες ειδήσεις – φάρσες.
Η Πρωταπριλιά στην Ελλάδα
Το έθιμο της Πρωταπριλιάς ήρθε και στην Ελλάδα και διαφοροποιήθηκε αποκτώντας μια ελληνική χροιά. Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά.
Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειές του. Επίσης το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος, θα χηρέψει γρήγορα.
Σύμφωνα με τον Έλληνα λαογράφο Λουκάτο το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο «ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή» όπως είναι η αρχή του μήνα τόσο «για τον Μάρτιο, όσο και τον Απρίλιο υποχρεώνοντας πολλούς να λαμβάνουν διάφορα «αντίμετρα» (αλεξίκανα μέτρα). Επίσης και ο Έλληνας λαογράφος Γ. Μέγας συμφωνεί πως η πρωταπριλιάτικη «ψευδολογία» παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία.
[ΠΗΓΗ: https://www.logotypos.gr/, του Βασίλη Καραμαλέγκου, από aftodioikisi.gr, 31/3/2024]