Η Αγία Βαρβάρα γιορτάζεται στην Ευρώπη ως προστάτιδα των εργαζομένων στα Μεταλλεία και Ορυχεία από το μεσαίωνα. Στην Ελλάδα η γιορτή της προστάτιδας των Ορυχείων ξεκίνησε από τα μεταλλεία Λαυρίου στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ως Προστάτιδα του Πυροβολικού καθιερώθηκε το 1828 όπου και αναφέρεται η πρώτη σχετική τελετή με δοξολογία και παράθεση στη συνέχεια γεύματος όπου έλαβαν μέρος αξιωματικοί και οπλίτες πυρβολητές.
Ας δούμε τον βίο της Μεγαλομάρτυρος και Παρθενομάρτυρος.
Η Αγία Βαρβάρα ήταν το μοναδικό παιδί του πλούσιου Έλληνα ειδωλολάτρη Διόσκουρου, Σατράπη της Νικομήδειας και γεννήθηκε στην Ηλιούπολη της Συρίας το 218 μ.Χ. Παρόλο ότι ανατράφηκε σε φανατικά ειδωλολατρικό περιβάλλον, η Αγία φωτίστηκε από την αλήθεια του Θείου Λόγου, μέσω του Ωριγένη και του Βαλεντινιανού, και ασπάστηκε το Χριστιανισμό σε νεαρή ηλικία. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την οργή του πατέρα της. Γνωρίζουμε από το βίο της Αγ. Βαρβάρας ότι προσπαθώντας να ξεφύγει από τον ειδωλολάτρη πατέρα της που ήθελε να τη σκοτώσει, ένας βράχος άνοιξε κατά τρόπο θαυμαστό και κρύφτηκε μέσα. Γι’ αυτό οι ανθρακωρύχοι όλου του κόσμου την θεωρούν προστάτριά τους.
Η Αγία Μεγαλομάρτυρας Βαρβάρα πέθανε για το Χριστό από το χέρι του ίδιου της του πατέρα, ο οποίος την αποκεφάλισε επειδή ομολόγησε την Αγ. Τριάδα. Ο πατέρας της όταν διέταξε να χτιστεί για αυτή ένα λουτρό, ούτως ώστε να μην χρειάζεται να χρησιμοποιεί τα δημόσια λουτρά, και ενώ το σχέδιο για το λουτρό προέβλεπε αρχικά δύο παράθυρα, η Βαρβάρα εγκατέστησε άλλο ένα για να τιμήσει την Αγία Τριάδα εκμυστηρευόμενη τον λόγο στον πατέρα της. Τότε ο πατέρας της, βλέποντας αυτή την αλλαγή, έγινε έξαλλος και διέταξε να την παραδώσουν στον Ρωμαίο Έπαρχο Μαρκιανό, σε εποχές διωγμού των Χριστιανών. Ο Έπαρχος θαυμάζοντας την ομορφιά της προσπάθησε στην αρχή να την μεταπείσει, βλέποντας όμως ότι εκείνη ήταν ανένδοτη την υπέβαλε σε μαρτύρια, περισσότερο για να την σώσει από την οργή του πατέρα της που ήθελε να φονευθεί. Τελικά ο Έπαρχος διέταξε τον αποκεφαλισμό της, και όρισε την ποινή να εκτελέσει ο ίδιος ο πατέρας της που ήταν και επιθυμία του. Σύμφωνα με τον βιογράφο αυτής Συμεών ο ίδιος ο πατέρας της την αποκεφάλισε ως “πατρικαίς χερσί τω πατρικώ ξίφει την τελείωσιν δέχεται“. Την στιγμή όμως που είχε αποτελειώσει το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη. Κατ’ άλλη εκδοχή κεραυνός σκότωσε και τον Μαρκιανό.
Αυτοί οι κεραυνοί έκαναν τους πυροβολητές και τους πυροτεχνουργούς να τη θεωρούν προστάτιδά τους. Παρότι τα λείψανα της βρίσκονται από το 1909 (επειδή για εννιά αιώνες βρίσκονταν στον Αγ. Μάρκο στη Βενετία, όπου τα είχαν φέρει από την Κωνσταντινούπολη) στη Μονή Σαν Τζιοβάνι ντιν Τορτσέλο, κοντά στη Βενετία, η λατρεία της είναι έντονη σε περιοχές με ανθρακωρυχεία: Σαξωνία, Σιλέτζια, Βοημία, Λορένα, Τιρόλ, Βάλεα Ζίουλουι και Τιργκου Οκνα-Ρουμανία, όπου βρίσκεται ένας μοναδικός ναός πολλά μέτρα κάτω από τη γη και που την έφτιαξαν ανθρακωρύχοι σκάβοντας σ’ ένα αλατωρυχείο.
Στη Ορθόδοξη εικονογραφία ζωγραφίζεται πολλές φορές μ’ ένα ποτήρι στο χέρι όντας προστάτιδα ενάντια στο αιφνίδιο θάνατο και μη θέλοντας να στερηθούν οι ετοιμοθάνατοι την θεία κοινωνία. Συχνά τη συναντούμε κοντά σ΄ έναν πύργο (με τρία παράθυρα) ή κρατώντας ένα βιβλίο (για τους ετοιμοθάνατους) ή ένα κλαδί φοίνικα.
Το έθιμο της «Βαρβάρας»
Κατά την παράδοση η Αγία Βαρβάρα είναι προστάτιδα και των παιδιών και τα φυλάει από τις κακές παιδικές αρρώστιες, όπως την ευλογιά και άλλες. Για να την “γλυκάνουν” σε πολλά μέρη του τόπου μας την ημέρα της γιορτής της προσέφεραν μελόπιτες ή κολυβόζουμο, που στην Θράκη τόλεγαν “Βαρβάρα”. Το έθιμο πανάρχαιο και θυμίζει την πανσπερμία. Στους Χριστιανούς η παρασκευή της “Βαρβάρας” καθιερώθηκε από το εξής περιστατικό, όπως το έχει καταγράψει η θρησκευτική παράδοση.
Ο σατανικός νους του Διόσκουρου, είχε συλλάβει ένα σατανικό και αποτρόπαιο σχέδιο για την εξόντωση των Χριστιανών της περιοχής του. Κάλεσε όλους τους αρτοποιούς της περιοχής του και τους έδωσε εντολή να βάλουν δηλητήριο στο ψωμί που θα παρασκεύαζαν και οι πωλητές τροφίμων στα τρόφιμα που θα πωλούσαν.
Το μυστικό αυτό το έμαθε η κόρη του η Βαρβάρα, και ειδοποίησε τους χριστιανούς να μην αγοράσουν ψωμί και τρόφιμα, και να πορευτούν με τα υπολείμματα που είχαν στα σπίτια τους. Έτσι κάθε Χριστιανική οικογένεια μαγείρεψε ότι πρόχειρο της βρέθηκε στο σπίτι. Επειδή όμως τα τρόφιμα που τους είχαν απομείνει ήταν πολύ λίγα και κάθε είδος από μόνο του δεν έφτανε για μια σωστή μαγειριά, έβαλαν στην κατσαρόλα λίγο από όλα. Δηλαδή, λίγο στάρι, μερικά φασόλια, κουκιά, σταφίδες και ότι άλλο σχετικό είχαν, κι όλα μαζί τα μαγείρεψαν. Έτσι χάρη στη Βαρβάρα σώθηκαν και από τότε σε ανάμνηση αυτού του περιστατικού καθιερώθηκε στη γιορτή της να μαγειρεύουν το παρασκεύασμα αυτό που είναι γλυκό και φαγητό μαζί και λέγεται
Στη Θράκη χρησιμοποιούν εννέα είδη για την παρασκευή της Βαρβάρας: σιτάρι, μύγδαλα, καρύδια, ρόδια, σταφίδες, κανέλα, σουσάμι, ταχίνι και φρούτα ψιλοκομμένα, κυρίως μήλα σκληρά. Στην περιοχή της Μακράς Γέφυρας και της Αδριανούπολης για γούρι έριχναν μέσα 3 έως 4 κουκιά και όποιος τα έβρισκε θεωρούταν… καλότυχος.
[ΠΗΓΕΣ: http://www.thrakiki.gr, http://orthodoxigynaika.blogspot.gr]