Ομάδα δυτών δημιούργησε στο Στρατώνι Χαλκιδικής ένα μικρό οικοσύστημα για την προστασία του απειλούμενου είδους

Ο Αποστόλης βγάζει τη βάρκα του στο λιμανάκι του Στρατωνίου, ένα παραθαλάσσιο χωριό στη βορειοανατολική Χαλκιδική. Φορτώνει δύο περίεργα κλουβιά με κόκκινα σχοινάκια, μαζί και δύο δύτες. Η άπνοια της ημέρας κάνει το ταξίδι εύκολο. Πλησιάζοντας σε μια πορτοκαλιά σημαδούρα, που αναγράφει «Περιοχή Έρευνας και Μελέτης Ιππόκαμπου», κόβει ταχύτητα. Έχοντας ήδη φορέσει τις καταδυτικές στολές τους, Ο Κώστας Κατσιούλης και ο Βασίλης Μεντόγιαννης βυθίζουν τα ιδιόμορφα κλουβιά που είχαν μαζί τους και έπειτα προετοιμάζονται για να καταδυθούν οι ίδιοι. Δένουν οκτώ κιλά βαρίδια στις ζώνες τους. Ο ένας κρατάει μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι και ο άλλος μια βαριοπούλα. «θα σας δούμε ξανά σε περίπου μισή ώρα», μας λένε και χάνονται κάτω από το νερό.

Μικρή αποικία

Στη θαλάσσια περιοχή που βουτούν, απέναντι από το επιβλητικό και έρημο πλέον εργοστάσιο κατεργασίας μεταλλευμάτων που στέκει στην ακτή, εντοπίστηκε πριν από 15 χρόνια μια κοινότητα ιππόκαμπων. Το σημείο έχει πλέον μπει στον χάρτη ως ένα από τα ελάχιστα μέρη παγκοσμίως στα οποία όποτε κι αν βουτήξει κανείς θα εντοπίσει τουλάχιστον ένα από αυτά τα πανέμορφα είδη.

Κατά την παραμονή τους στον βυθό οι δύο άνδρες στερέωσαν τα κλουβιά στον πυθμένα της θάλασσας. Ο Κώστας Κατσιούλης εντόπισε έναν ιππόκαμπο και τον φωτογράφισε για να μας τον δείξει. Στο μόνιτορ αντικρίζω ένα γοητευτικό, όμορφο πλάσμα να κοιτάει διατακτικά τον φακό. «Με παίδεψε. Έχουν attitude οι ιππόκαμποι», λέει χαμογελαστός, ανεβαίνοντας πίσω στη βάρκα με όλο τον εξοπλισμό του. Πίσω του ακολουθεί ο Βασίλης Μεντόγιαννης. «Σου εμπνέει ηρεμία αυτό το ζώο. Κολυμπάς δίπλα σε ένα πλάσμα εκατομμυρίων ετών».

Οι δύο έμπειροι επαγγελματίες δύτες και μηχανικοί έχουν αγαπήσει και θαυμάσει αυτό το ιδιαίτερο ψάρι. Εντόπισαν για πρώτη φορά τους ιππόκαμπους τού Στρατωνίου το 2007 και από τότε έθεσαν ως στόχο να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους, διαφυλάττοντάς τους και αναδεικνύοντας τη μεγάλη σημασία της παρουσίας τους. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας ίδρυσαν το «Ιππόκαμπος Ενάλιο Ινστιτούτο», το οποίο ανήκει πλέον σε ένα διεθνές δίκτυο προστασίας των ιππόκαμπων. Ο κ. Μεντόγιαννης θυμάται πολύ καθαρά την πρώτη ημέρα που ανακάλυψε την παρουσία τους στην περιοχή. «Είχα καταδυθεί για μια αυτοψία και αντίκρισα πάρα πολλούς ιππόκαμπους, τον έναν δίπλα στον άλλον, θυμάμαι ότι μόλις βγήκα, άλλαζα και πήγα σε έναν ψαρά στο λιμάνι και τον ρώτησα αν έχει ιππόκαμπους εδώ. Μου βγάζει και μου δείχνει μια χούφτα μέσα από τα δίχτυα του. Αν πάμε στον ίδιο ψαρά θα μας πει ότι την τελευταία δεκαετία δεν πιάνει κανέναν».

Σε παγκόσμια επίπεδο ο πληθυσμός των ιππόκαμπων μειώνεται συνεχώς λόγω της εκτεταμένης αλιείας, της παράνομης εμπορίας αλλά και της οικολογικής καταστροφής.

«Οι ιππόκαμποι της Μεσογείου έχουν καταταγεί στη λίστα των απειλούμενων ειδών», υπογραμμίζει η Ελένη Σαμαρά, θαλάσσια βιολόγος και συνεργάτιδα του Ινστιτούτου. Όπως περιγράφει, ειδικά στην Ελλάδα οι ιππόκαμποι κινδυνεύουν λόγω της καταστροφής των οικοτόπων τους και του παράκτιου περιβάλλοντος. «Στο Στρατώνι είναι ένα μικρός πληθυσμός ιππόκαμπων. Είναι πολύ σημαντικό ότι υπάρχει έστω αυτός ο μικρός πυρήνας».

Σύμφωνα με την παρατήρηση και τις μετρήσεις των δυτών, ο πληθυσμός των ιππόκαμπων μειώνεται σταθερά και στο Στρατώνι. Προσπαθώντας να βρουν λύσεις εντόπισαν μια κατασκευή που είχε κάνει ένας Αυστραλός με ειδικά πλέγματα, σαν κλουβιά, στα οποία χωρούν να μπουν μέσα οι ιππόκαμποι, αλλά όχι οι θηρευτές τους. Εξέλιξαν την κατασκευή και ακολούθησαν το παράδειγμά του. Τα «κλουβιά» που έριξαν στον πυθμένα αρχικά το 2010 και ξανά φέτος το καλοκαίρι είναι, σύμφωνα με τους ίδιους, ένας από τους λόγους που οι ιππόκαμποι ζουν ακόμη σε αυτόν τον κόλπο. «Ήταν σοφή κίνηση. Αλλιώς μπορεί να μην είχαμε καν αντικείμενο συζήτησης σήμερα», σημειώνει ο κ. Κατσιούλης, περιγράφοντας πως αυτές οι ειδικές κατασκευές προσομοιάζουν με τεχνητό τρόπο στο περιβάλλον του ιππόκαμπου, ενώ παράλληλα τον προστατεύουν από τα μεγαλύτερα ψάρια. «Με κατασκευές διαφόρων τύπων, όπως φυτά ενυδρείων αλλά και αυτά τα ειδικά πλέγματα, τους δίνουμε έναν τρόπο να αγκιστρωθούν από κάτω. Οι ιππόκαμπος είναι πολύ κακός κολυμβητής και ο μόνος τρόπος να αντέξει είναι να κρατηθεί από κάπου [με την ουρά. του]», δηλώνει παρατηρώντας πως χρειάζεται να είναι κάπου σταθεροποιημένος και να τρέφεται συνεχώς. Από τότε που τοποθέτησαν τις κατασκευές, κάθε φορά που εντοπίζουν ιππόκαμπους τούς βλέπουν αγκιστρωμένους στα σχοινάκια των κλουβιών. «Μέχρι να απομακρυνθούμε από τα κλουβιά, έχουν ήδη πάει οι ιππόκαμποι. Καταλαβαίνουν ότι τους βοηθάει. Δεν μπορείς να το εξηγήσεις», αναφέρει έκπληκτος ο κ. Μεντόγιαννης.

Η Ελένη Σαμαρά, υπεύθυνη , της επιστημονικής έρευνας, περιγράφει ότι τα κλουβιά μετατρέπονται σταδιακά σε μικρούς,, υποτυπώδεις υφάλους, καθώς αγκιστρώνονται και άλλοι μικρο-οργανισμοί σε αυτούς, και έτσι εκεί οι ιππόκαμποι μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση σε τροφή αλλά και να αναπαραχθούν με ασφάλεια. «Τα κλουβιά τούς βοηθούν να υπάρχει ένα μόνιμο υπόστρωμα για να εγκατασταθούν. Κάποτε υπήρχε ένα μεγάλο λιβάδι από φύκια, τα οποία είναι ο φυσικός τους βιότοπος, αλλά με τον καιρό με τις πλημμύρες και τις προσχώσεις έχει θαφτεί και έχει μείνει ένα ελάχιστο κομμάτι». Αυτό το τεχνητό περιβάλλον είναι η καλύτερη εναλλακτική.

Στόχος η δημιουργία καταδυτικού πάρκου

Επόμενο βήμα του «Ιππόκαμπος Ενάλιο Ινστιτούτο» είναι να χαρακτηριστεί η περιοχή, έκτασης περίπου 50 στρεμμάτων, καταδυτικό πάρκο, όπου δεν θα επιτρέπεται καμία άλλη δραστηριότητα πέραν των καταδύσεων και της προστασίας των ιππόκαμπων. Όπως αναφέρει ο Κώστας Κατσιούλης, ελπίζουν πως μέχρι τον Οκτώβριο θα είναι έτοιμα όλα τα έγγραφα για να κατατεθεί το αίτημα στο αρμόδιο υπουργείο και το πάρκο να αρχίσει να λειτουργεί από το 2024. Παράλληλα, η ομάδα έχει ήδη ξεκινήσει προετοιμασίες για την τοποθέτηση υποβρύχιων καμερών, όπως έχουν κάνει και στο καταδυτικό πάρκο της Αλοννήσου. Όταν γίνει το πάρκο θα τοποθετήσουν τις υποβρύχιες κάμερες ώστε να μπορούν να παρακολουθούν τους ιππόκαμπους και παράλληλα να ελέγχουν τη θαλάσσια ζώνη.

Βεβαίως το καταδυτικό πάρκο και η δημοσιότητα που ήδη αρχίζει να λαμβάνει το Στρατώνι δεν βοηθούν μόνο τους ιππόκαμπους αλλά και την τοπική κοινωνία. Ο Αποστόλης Σιώνης, που μετέφερε τους δύτες ώστε να εγκαταστήσουν τα νέα κλουβιά, ζει και εργάζεται στην περιοχή. Υποστηρίζει την προσπάθεια του ινστιτούτου γιατί βλέπει τη διαφορετική προοπτική που μπορεί να προσφέρει στον τόπο του. 

Άγαλμα

Πλέον στο λιμάνι έχει στηθεί άγαλμα ενός ιππόκαμπου, ενώ παραλιακά υπάρχει ένα θεματικό πάρκο αφιερωμένο στην κοινότητα των ιππόκαμπων. «Αυτό το μικρά ζώο δημιουργεί μια άλλη δυναμική στην τοπική κοινότητα, προσφέρει ένα νέο brand name και μπορεί να αλλάξει το κοινωνικοοικονομικό μοντέλο του χωριού, ώστε τα έσοδα να μην έρχονται αποκλειστικά και μόνο από τη μεταλλευτική δραστηριότητα, αλλά και από ένα εναλλακτικό είδος τουρισμού», δηλώνει ο Αριστόδημος Παράσχου, πρόεδρος των φορέων «Ενωμένες Κοινωνίες των Βαλκανίων» και «Aristo Τales».

Οι Ενωμένες Κοινωνίες των Βαλκανίων αναμόρφωσαν το θεματικό πάρκο σε συνεργασία με το ινστιτούτο, τον Δήμο Αριστοτέλη και το Cob, που ασχολείται με τη φυσική δόμηση. Πλέον, εθελοντές από την Ευρώπη, μέσω του προγράμματος European Solidarity Corps, οργανώνουν εκεί δραστηριότητες για παιδιά με θέμα τη ζωή του ιππόκαμπου. «Τον μήνα που λειτουργεί, το πάρκο επισκέφθηκαν 250 άτομα, που σε άλλη περίπτωση δεν θα πήγαιναν στο χωριό. Αλλάζει το προφίλ», σημειώνει ο κ. Παράσχου.

Αυτά τα μηνύματα κάνουν τοπική κοινότητα και επιστήμονες να αισιοδοξούν. Οι προσπάθειες που γίνονται μπορούν τελικά να καταφέρουν να σώσουν αυτά το μικρά, πολύτιμα για το οικοσύστημα θαλάσσια όντα, χαρίζοντας παράλληλα ένα καλύτερο μέλλον στο παραθαλάσσιο χωριό.

[ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, της Αλεξίας Καλαϊτζή, 27/8/2023]

Ένας πυρήνας μερικών ιππόκαμπων, βρίσκονται συγκεντρωμένοι σε μια μοναδική, μικρή, θαλάσσια περιοχή. Η περιοχή αυτή είναι στο Στρατώνι Χαλκιδικής, εκεί όπου η αποικία τους μελετάται από το 2007 ως μοναδική στον Ελλαδικό χώρο, με μια ακόμη, στο Μεσολόγγι.

Το Xalkidikipolitiki σας ταξιδεύει στον βυθό του Στρατωνίου με τη βοήθεια των ειδικών από το Ιππόκαμπος Ενάλιο Ινστιτούτο που ιδρύθηκε το 2018, ακριβώς με σκοπό την προστασία του θαλάσσιου είδους. Στον βυθό, μικρές κατασκευές , κυρίως πλαστικά πλέγματα, γίνονται οι φωλιές των ιππόκαμπων και οριοθετούν την αποικία.

Από το 2007 ως σήμερα ο πληθυσμός των ιππόκαμπων βρίσκεται σταθερά στην περιοχή, αλλά πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος αφανισμού. Η θαλάσσια ζώνη του Στρατωνίου φαίνεται πως είναι ιδανική διατροφικά για τον ιππόκαμπο, το μενού του οποίου αποτελείται από μικρά οστρακόδερμα, πλαγκτόν, θαλάσσιες ψείρες και γενικά ότι είναι αρκετά μικρό για να χωρέσει στο ρύγχος τους.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η μεταλλοφορία της περιοχής φέρνει στη θάλασσα ουσίες που καθιστούν τον κόλπο υπερτροφικό. Έτσι, υπάρχει πεδίο ανάπτυξης πληθυσμών ιππόκαμπων και άλλων ειδών που εγκαθίστανται στα νερά αυτά. Ο ιππόκαμπος του Στρατωνίου βρίσκεται στη διαδικασία ένταξης σε πρόγραμμα που μελετά σπάνια είδη με γενετική εταιρογένεια στη θαλάσσια βιοποικιλότητα και παρακολουθεί την πορεία τους.

Ο ιππόκαμπος βρίσκεται στο στάδιο αξιολόγησης της δεύτερης φάσης. Άλλωστε, ο πλούσιος βυθός του Στρατωνίου είναι πόλος έλξης για τον κόσμο των καταδύσεων και ο ιππόκαμπος συμπληρώνει την εικόνα αυτή με τον καλύτερο τρόπο. Η ιδέα του καταδυτικού πάρκου υπό όρους και προϋποθέσεις είναι πιο ώριμη από ποτέ για το παραθαλάσσιο χωριό.

Για τους ιππόκαμπους η εποχή της αναπαραγωγής ξεκινάει τον Απρίλιο έως και τον Οκτώβριο. Επίσης, κάτι πραγματικά σπάνιο μεταξύ των ζωικών ειδών, είναι το γεγονός ότι κυοφορεί το αρσενικό. Πρόσφατα μάλιστα ελήφθη και μια απόφαση, να μεταφέρουν στην Κέρκυρα ένα ζευγάρι ιππόκαμπων για αναπαραγωγή ώστε να μην κινδυνεύσει με αφανισμό το είδος από τη συνεχή μείωση του πληθυσμού τους.

Μεταξύ όλων των ιδιαίτερων στοιχείων που αφορούν το σπάνιο αυτό θαλάσσιο είδος, αξίζει να αναφέρουμε ότι η αρχαιότερη μαρτυρία για την ύπαρξη ιππόκαμπων στον πλανήτη μας χρονολογείται στα 13.000.000 χρόνια.

Σπανιότητα – Διεθνής Οργανισμός για τα απειλούμενα είδη

Ο ιππόκαμπος είναι στη κόκκινη λίστα του Διεθνούς Οργανισμού International Union for Conservation of Nature για τα απειλούμενα είδη (IUCN Red List of Threatened Species) και από το 1996, είχαν χαρακτηριστεί ως «τρωτά» (VU-vulnerable) είδη. Από το 2003 έως σήμερα χαρακτηρίζονται ως είδη που δεν έχουν επαρκώς καταγραφεί (DD-data deficient) και γι’ αυτό εν δυνάμει είναι απειλούμενα προς εξαφάνιση.

2007-2018 Παρακολούθηση- Καταδύσεις

Η θεομηνία του 2010, που έπληξε το χωριό του Στρατωνίου και το ρέμα οδήγησε χιλιάδες κυβικά ιζήματος στο παράλιο Στρατώνι είχε ως αποτέλεσμα να πλήξει σημαντικά τον πληθυσμό των ιππόκαμπων αλλά και να θάψει με λάσπη όλο το οικοσύστημα του πυθμένα. Δυστυχώς, μετά από αυτό ο πληθυσμός των ιππόκαμπων μειώθηκε σημαντικά αριθμώντας σήμερα μόλις μερικές δεκάδες.

Έρευνα και Μελέτη

Το γεγονός ότι οι ιππόκαμποι συναντώνται πάντα στη συγκεκριμένη περιοχή είναι μια εξαιρετικά μοναδική περίπτωση και δημιουργεί πολλά ερωτήματα. Το ινστιτούτο θέλει να εντάξει στο ερευνητικό του πρόγραμμα, τη μελέτη και την παρακολούθηση του ιππόκαμπου, μελετώντας την πιθανή περίπτωση μόνιμου παρατηρητηρίου για την έρευνα και προστασία αυτού του σπάνιου είδους.

Η περιοχή του παράλιου Στρατωνίου διερευνήθηκε συστηματικά σε διάφορα βάθη ακολουθώντας 30 γεωαναφερμένες οδεύσεις, έτσι ώστε να τεκμηριωθεί η ποσότητα και η πυκνότητα του πληθυσμού τους (transects). Παρατηρήθηκαν τα φύλα και η εν δυνάμει αναπαραγωγή τους. Επιπρόσθετα, στο βυθό του παράλιου Στρατωνίου, κατά τη διάρκεια σειράς καταδύσεων, ακόμα και τις νυχτερινές ώρες, εντοπίστηκαν και άλλα σπάνια είδη θαλάσσιας ζωής.

Πολλές αλλαγές επέφερε το περσινό καλοκαίρι η σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας στη θάλασσα. Στους 28 βαθμούς κελσίου, όπως περιγράφει ο Βασίλης Μεντόγιαννης από το Ινστιτούτο Ιππόκαμπος, έχει ως αποτέλεσμα να μην επιβιώνουν συγκεκριμένα θαλάσσια είδη, όπως αστερίες και αχινοί.

Δείτε εδώ ένα σχετικό βίντεο:

[ΠΗΓΗ: https://www.karfitsa.gr/, 18/7/2023]

Συνάντηση σε ζεστό κλίμα στο Επιμελητήριο Χαλκιδικής 

Συνάντηση σε ζεστό κλίμα πραγματοποιήθηκε στο Επιμελητήριο Χαλκιδικής ανάμεσα στον Πρόεδρο Γιάννη Κουφίδη και τους εκπροσώπους του Συλλόγου Επαγγελματιών Στρατωνίου τον Αριστείδη Τσανακά, Πρόεδρο, τον Γιώργο Παπάζογλου, Αντιπρόεδρο, την Αναστασία Δραμαλιάρη, Γενική Γραμματέα και την Ελένη Λιούκα, Ταμία.

Αφού συζητήθηκε η παρούσα κατάσταση και εκφράστηκαν αγωνίες για την εξέλιξη των πραγμάτων, συζητήθηκαν διάφορες προτάσεις για ενέργειες και εκδηλώσεις για τόνωση της τοπικής αγοράς και ενίσχυσης των επαγγελματιών της περιοχής, ενώ ενημερώθηκαν για τις δράσεις του Επιμελητηρίου και τις παροχές του προς τα μέλη του.

“Το Επιμελητήριο Χαλκιδικής στέκεται ουσιαστικά δίπλα στους επαγγελματίες, παραμένει ανοιχτό σε προτάσεις και ιδέες, που θα βοηθήσουν την επιχειρηματικότητα και αναζητά και προτείνει λύσεις, που θα έχουν απτά αποτελέσματα”, αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση.

[ΠΗΓΗ: https://www.halkidikifocus.gr/, 16/6/2022]

Το Στρατώνι Χαλκιδικής εκτός από τα μεταλλευτικές φλέβες του είναι ευρέως γνωστό και για τις πολύ σημαντικές καλλιτεχνικές φλέβες του. Η μεγάλη καλλιτεχνική – πολιτιστική κοινότητα του απαρτίζεται από δημιουργούς ντόπιους και μέτοικους, που η ζωή τους έφερε στον παραθαλάσσιο οικισμό, του οποίου οι ομορφιές και οι εμβληματισμοί τους προσφέρουν απλόχερη έμπνευση και δημιουργικότητα.

Από χθες το απόγευμα μέχρι και τις 4 Απριλίου στο Πολιτιστικό Κέντρο “Νεικοπτόλεμα”,  οι καλλιτέχνες του Στρατωνίου ενώνουν τις δυνάμεις, τις εμπνεύσεις και τις δημιουργίες τους και εκθέτουν τα έργα τους.

Η ανοικτή πρόσκληση τους προς όλο τον κόσμο είναι ενδεικτική του τι μπορεί να περιμένουν από τις τέχνες και τις εικαστικές δημιουργίες που προβάλλονται:

[ΠΗΓΗ: http://politesaristoteli.blogspot.gr, 25/3/2018]