«θα χρειαστούν πάνω από 3 δισεκατομμύρια τόνοι ορυκτών και μετάλλων για την ανάπτυξη αιολικής, ηλιακής και γεωθερμικής ενέργειας, καθώς και αποθήκευσης ενέργειας, που απαιτείται για την σταθεροποίηση της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε επίπεδα κάτω του ορίου των 2 βαθμών Κελσίου με στόχο την επίτευξη της πρώτης κλιματικά ουδέτερης οικονομίας και κοινωνίας έως το 2050.»
Όπου και να κοιτάξουμε, έντυπα, ηλεκτρονικό τύπο, τηλεόραση, επιστημονικές ανακοινώσεις, ένα είναι το κυρίαρχο περιβαλλοντικό θέμα: Η υπερθέρμανση του πλανήτη και ότι αυτή συνεπάγεται. Δηλαδή τη κλιματική αλλαγή, το λιώσιμο των πάγων και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, την καταστροφή της βιοποικιλότητας και των ενδιαιτημάτων, τους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες, την ανυδρία και την μετατροπή κάποιων περιοχών σε ερήμους, την συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων, και άλλα δεινά…
Και όλα ξεκινούν από την… κακοποίηση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Το οποίο είναι ένα απολύτως φυσικό και απαραίτητο για τη ζωή φαινόμενο. Μην ξεχνάτε πως αν δεν υπήρχε το φαινόμενο του θερμοκηπίου η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα κυμαινόταν γύρω στους -20οC (καλά είδατε, μείον είκοσι!) και όχι στους σχεδόν 15οC που είναι σήμερα. Εμείς όμως το παραλάβαμε, και το σπρώξαμε στα άκρα του, γεμίζοντας την ατμόσφαιρα αέρια του θερμοκηπίου και κυρίως διοξείδιο του άνθρακα (CO2), προϊόν της χρήσης κάθε μορφής καυσίμου. Έτσι άρχισε να ανεβαίνει η θερμοκρασία του πλανήτη και τώρα τρέχουμε να προλάβουμε το CO2, με την απολιγνιτοποίηση, την απεξαρτοποίηση γενικά από τα ορυκτά καύσιμα και την μετάβαση στην πράσινη ενέργεια με ηλιακά συστήματα, ανεμογεννήτριες, συστήματα αποθήκευσης ενέργειας και γενικά τεχνολογίες της λεγόμενης «καθαρής» ενέργειας.
Ποιος όμως γνωρίζει ποιόν ακριβώς ρόλο θα παίξουν τα ορυκτά και τα μέταλλα σε αυτή την νέα εποχή που έρχεται, χωρίς ορυκτά καύσιμα, της οποίας μάλιστα την ολοκλήρωση έχουμε οροθετήσει μέχρι το 2050; Πως θα σας φαινόταν αν μαθαίνατε ότι θα χρειαστούν πάνω από 3 δισεκατομμύρια τόνοι ορυκτών και μετάλλων για την ανάπτυξη αιολικής, ηλιακής και γεωθερμικής ενέργειας, καθώς και αποθήκευσης ενέργειας, που απαιτείται για την σταθεροποίηση της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε επίπεδα κάτω του ορίου των 2 βαθμών Κελσίου με στόχο την επίτευξη της πρώτης κλιματικά ουδέτερης οικονομίας και κοινωνίας έως το 2050;
Ακριβώς! Οι νέες τεχνολογίες ενέργειας απαιτούν τεράστιες ποσότητες μετάλλων για να υλοποιηθούν στην σχεδιαζόμενη κλίμακα. Ο Νικόλαος Αρβανιτίδης, Δρ. Οικονομικής Γεωλογίας και συντονιστής ευρωπαϊκών έργων στην Γεωλογική Υπηρεσία της Σουηδίας, σε πρόσφατη ανάρτησή του μας δίνει και τα αριθμητικά στοιχεία. Ενδεικτικά, το 2017 εξορύχθηκαν 43 χιλιάδες τόνοι λιθίου. Υπολογίζεται πως το 2050 θα χρειαζόμαστε 415 χιλιάδες τόνους ετησίως, μια αύξηση της τάξης του 965%(!). Ομοίως, με στοιχεία του 2017, για το κοβάλτιο θα χρειαστούμε μια αύξηση 585%, για τον γραφίτη 383%, για το Ίνδιο 241%, για το Βανάδιο 173% και για το Νικέλιο 108%.
Αλλά και για άλλα μέταλλα ή ορυκτά, αν και δεν θα χρειαστούμε τέτοιες αυξήσεις, οι ποσότητες που θα χρειαστούμε σωρευτικά, τρομάζουν… Για τον χαλκό, για παράδειγμα, σκεφτείτε πως έχουμε εξορύξει 550 εκατομ. τόνους τα τελευταία 5.000 χρόνια, δηλαδή από την εποχή του Χαλκού… Ε, λοιπόν υπολογίστηκε πως τα επόμενα 25 χρόνια θα χρειαστούν άλλοι τόσοι τόνοι για να αντιμετωπιστεί η παγκόσμια ζήτηση!
Έτσι λοιπόν βλέπουμε πως η παραγωγή ορυκτών, όπως ο γραφίτης, το λίθιο και το κοβάλτιο, θα μπορούσε να αυξηθεί κοντά και πάνω από 500% έως το 2050, για να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση για τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, όπως οι μπαταρίες λιθίου π.χ., που χρειάζονται τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Παρόμοια αυξητικές είναι και οι τάσεις ζήτησης των σπανίων γαιών, και ειδικότερα του νεοδυμίου και δυσπροσίου, για την κατασκευή των μόνιμων μαγνητών που λειτουργούν τις ανεμογεννήτριες και κινούν τις μηχανές των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Από την άλλη χωρίς το ίνδιο, τον άργυρο, το μολυβδαίνιο, τον χαλκό δεν μπορεί να υπάρξει παραγωγή φωτοβολταϊκής ενέργειας.
Να σημειώσουμε πάντως πως σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει και η ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση ορυκτών πρώτων υλών στην κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης τους. Αλλά ακόμη και αν αυξήσουμε τα ποσοστά ανακύκλωσης για ορυκτές πρώτες ύλες, όπως ο χαλκός και το αλουμίνιο κατά 100%, και πάλι δεν θα επαρκούν οι ποσότητες για να καλύψουν τη επερχόμενη ζήτηση για τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αποθήκευσης ενέργειας.
Θα πρέπει λοιπόν να κατανοήσουμε πως η αύξηση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (όπως άλλωστε είναι και ο στόχος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας), εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την διαθεσιμότητα των ορυκτών πρώτων υλών που χρειάζονται. Και αυτό δεν θα μπορέσει να καταστεί εφικτό χωρίς την εντατικοποίηση και αύξηση της τρέχουσας μεταλλευτικής παραγωγής, αλλά και την διερεύνηση και διάνοιξη νέων μεταλλείων ειδικά στον τομέα των κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών.
Καλό θα είναι να έχουμε όλα αυτά υπόψη την επόμενη φορά που θα διαμαρτυρηθούμε για τις εξορύξεις γενικά, χωρίς να αναγνωρίζουμε ή να επικροτούμε την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα με τις εφαρμοζόμενες σύγχρονες υπεύθυνες μεταλλευτικές πρακτικές.
[Με πληροφορίες από Nikolaos Arvanitidis, μετάφραση διαγράμματος από συγγραφέα]