Το έθιμο της Μανιώς πραγματοποιείται στη Γαλάτιστα Χαλκιδικής εδώ και πάρα πολλά χρόνια, χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία που αναβίωσε το δρώμενο. Αναπαριστά την αρπαγή μιας όμορφης Γαλατσάνας από τον αυθάδη γιο του Τούρκου τσαούση της περιοχής και την απελευθέρωση από τον αγαπημένο της.
Σύμφωνα με την παράδοση και το… σχετικό δημοτικό τραγούδι που έχει διασωθεί από γενιά σε γενιά, ο Χουσεΐν γιος του Τούρκου επιτρόπου ερωτεύτηκε τη Μανιώ και – παρά τις αντιδράσεις του πατέρα του – την άρπαξε και τη φυλάκισε στο κονάκι του. Στη συνέχεια, ο αγαπημένος της Ζαφείρης μαζί με τους φίλους του, μεταμφιέστηκαν και κρύφτηκαν κάτω από ένα ομοίωμα καμήλας και αφού πρώτα ξεγέλασαν και μέθυσαν τους φρουρούς της, την έκλεψαν. Την επόμενη μέρα, ανήμερα του Αϊ-Γιάννη, για να προλάβουν τις αντιδράσεις των Τούρκων, τελέσαν τον γάμο των δυο ερωτευμένων.
Εικάζεται ότι επειδή η μέρα των Θεοφανείων ήταν και είναι σημαντική ημέρα για τους χριστιανούς, οι Τούρκοι δεν περίμεναν ότι δε θα λειτουργηθούν όλοι οι πιστοί την ημέρα εκείνη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να είναι πιο χαλαροί στη φύλαξη της Μανιώς, δίνοντας την ευκαιρία στον αγαπημένο της και στους φίλους του να την κλέψουν.
Οι απόψεις για το πότε ακριβώς συνέβη η αρπαγή της Μανιώς, το κόλπο της καμήλας και τα όσα ακολούθησαν διίστανται. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι έλαβε χώρα στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ κάποιοι άλλοι την αυγή του 20ου αιώνα.
Στις μέρες μας, κάθε χρόνο – πλην των δύο χρόνων λόγω πανδημίας – στις 5, 6 και 7 Ιανουαρίου, οι κάτοικοι του χωριού, συντροφιά με πολλούς επισκέπτες αναβιώνουν το έθιμο.
Συγκεκριμένα, στις 5 του Γενάρη, οι νέοι περιδιαβαίνουν όλο το χωριό με κουδούνια και ετοιμάζουν την καμήλα.
Στις 6 Ιανουαρίου, ανήμερα των Θεοφανείων, μετά τον αγιασμό των υδάτων και τον εκκλησιασμό των πιστών, βγαίνει το ομοίωμα της καμήλας. Το μεταφέρουν τρεις νέοι, οι λεγόμενοι «καμλάρηδες» οι οποίοι είναι ο ένας πίσω από τον άλλο, κρυμμένοι κάτω από την καμήλα και τα σαγίσματα. Γέρνουν πότε αριστερά, πότε δεξιά. Χτυπούν κουδούνια, χορεύουν και κάποιες φορές, χαμηλώνουν για ν’ ανέβει ο καμηλιέρης. Μπροστά από το ομοίωμα, χορεύουν οι Τζαμαλαροί* που είναι ντυμένοι φουστανελάδες, κρατούν στα χέρια τους κρασί και τραγουδούν το δημοτικό της Μανιώς. Η εύθυμη παρέα γυρνάει σ’ όλο το χωριό, κερνώντας κρασί και προκαλώντας κέφι, χαρά, γέλιο και διασκέδαση όλη τη μέρα.
Στις 7 Ιανουαρίου, τελείται το μυστήριο του γάμου. Τη Μανιώ υποδύεται ένας νέος ο οποίος ντύνεται νύφη με έντονο βάψιμο των χειλιών. Όλοι μαζί – γαμπρός , νύφη, κουμπάρος, παράνυφοι, ντόπιοι και ξένοι – γυρίζουν το χωριό τραγουδώντας. Έπειτα, συγκεντρώνονται στο παζάρι, όπου γλεντούν, πίνουν και χορεύουν έως το πρωί.
Μέχρι το 1930 στόλιζαν δυο καμήλες, μία η κάθε ενορία. Οι ενορίτες της Παναγίας ονομάζονταν «Σκαλιουτάδες», ενώ οι ενορίτες του Αγίου Γεωργίου «Μαζιουτάδες».
Το έθιμο συμβολίζει την επιτυχία των ντόπιων Ελλήνων να ξεγελάσουν τον Τούρκο κατακτητή και να πάρουν πίσω τη νια που έκλεψε ο αυθάδης γιος του τσαούση της περιοχής. Είναι ουσιαστικά η απαρχή για την απελευθέρωση του τόπου από τον οθωμανικό ζυγό.
Με τη σειρά μου κι εγώ εμπνεόμενος από το μύθο, έγραψα το ιστορικό μυθιστόρημα με τίτλο: «Μανιώ η Γαλατσάνα», εκδόσεων Αφοι Κυριακίδη.
Τα ονόματα που χρησιμοποίησα στο βιβλίο- πλην της Μανιώς- είναι φανταστικά, αλλά τα συναντάμε σήμερα.
Άδραξα την ευκαιρία να παντρέψω το θρύλο με την παράδοση, να ξετυλίξω την ιστορία και να τα κάνω ζωή.
Χρόνια πολλά με υγεία και ευτυχία. Καλή χρονιά και φώτιση. Του χρόνου να γιορτάσουμε το έθιμο κανονικά.
[ΠΗΓΗ: https://aetoshal.blogspot.com/, του Χρήστου Φυλαχτού, 6/1/2022]