Τον μακρινό Νοέμβριο του 2016, ακριβώς πριν 5 χρόνια, στη διημερίδα “EIT Raw Materials: 1st Greek Raw Materials Community Dialogue” που πραγματοποιήθηκε 23-24 Νοεμβρίου στο Ξενοδοχείο Electra Metropolis στην Αθήνα, ο τότε –και σημερινός– Πρόεδρος του ΣΜΕ Αθανάσιος Κεφάλας, είχε δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο:
«Οι εξορυκτικές επιχειρήσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στην καινοτομία όσον αφορά τόσο τις διαθέσιμες ορυκτές πρώτες ύλες, όσο και τη μεταλλευτική δραστηριότητα σε όλη την αλυσίδα αξίας της, ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα τους». Και φυσικά κανείς δεν διαφωνεί πως η καινοτομία είναι μοχλός για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας και βρίσκεται στον πυρήνα της επιχειρηματικής ανάπτυξης.
Τι μας ενδιαφέρουν εμάς όλα αυτά; Δεν είναι εμφανές;
Ποιο είπαμε είναι το μέγα πρόβλημα των μεταλλείων Κασσάνδρας; Ακριβώς: Η καταβαράθρωση της ανταγωνιστικότητας – άσχετα με τις αιτίες που την προκάλεσαν. Έχει γραφτεί από πολλούς και με πολλούς τρόπους. Το ρεζουμέ είναι πως σήμερα, η Ολυμπιάδα και οι Μαύρες Πέτρες, κατέχουν αρνητική πρωτιά διεθνώς με πολύ υψηλό κόστος παραγωγής, το οποίο καθιστά σχεδόν ασύμφορη την εκμετάλλευση. Πως θα αντιμετωπιστεί αυτό; Είναι ηλίου φαεινότερο πως χρειάζεται άμεσα να αυξηθεί η παραγωγικότητα. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη παραγωγή χωρίς ανάλογη αύξηση κόστους, για να γίνει οικονομικά βιώσιμη η εκμετάλλευση. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους παραγωγής ανά τόνο μεταλλεύματος. Και πως αυξάνεται η παραγωγικότητα; Αυτό, έχοντας ήδη αποκλείσει τη μείωση των θέσεων εργασίας–, σε μια δραστηριότητα όπως η μεταλλευτική, είναι μονόδρομος. Καινοτομία, και εισαγωγή νέων τεχνολογιών, τεχνικών και μεθόδων.
Η τεχνολογία στον μεταλλευτικό κλάδο συνεχώς εξελίσσεται, και αυτό πρέπει να αξιοποιηθεί με την εισαγωγή και υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και μεθόδων που θα αυξήσουν την παραγωγή, αλλά και την ασφάλεια. Ένα χειροπιαστό παράδειγμα εισαγωγής νέων τεχνολογιών είναι η εγκατάσταση του εταιρικού δικτύου 4G στο υπόγειο μεταλλείο Ολυμπιάδας, καθιστώντας το το μοναδικό μεταλλείο στην Ελλάδα που υλοποιεί τέτοια τεχνολογία. Με την υιοθέτηση αυτής της τεχνολογίας ενισχύεται το επίπεδο ασφάλειας των εργαζομένων υπογείως, βελτιστοποιείται η οργάνωσης παραγωγής, αλλά και η διαχείριση τόσο της ενέργειας (εξαερισμός on demand, συστήματα μέτρησης καυσαερίων), όσο και της παροχής νερού για τις εργασίες στις στοές. Εκτός αυτών μπαίνουν και οι βάσεις για την εγκατάσταση μελλοντικών αυτοματισμών στην διαδικασία της παραγωγής, οι οποίοι θα λειτουργήσουν συνεργιστικά προς την κατεύθυνση της μείωσης του κόστους παραγωγής.
Αλλά ποιοι είναι αυτοί που θα χειριστούν τέτοιου είδους νέες, καινοτόμες τεχνολογίες; Ποιο θα εφαρμόσουν στην πράξη τις νέες τεχνικές και μεθόδους; Οι χίλιοι και πλέον εργαζόμενοι, έμπειροι στην πλειοψηφία τους, απαιτείται να αποκτήσουν τη νέα γνώση και γι’ αυτό ακριβώς το λόγο πρέπει να υπόκεινται σε περιοδικές επανεκπαιδεύσεις, ώστε να αξιοποιείται πλήρως η δυναμική τους. Ο χρόνος εργασίας μπορεί να καταστεί περισσότερος παραγωγικός με την μετεκπαίδευση σε νέες πρακτικές και τεχνολογίες, με την εισαγωγή περισσότερων και νέων ειδικοτήτων. Αυτό θα επιτρέψει και τον προγραμματισμό της παραγωγής να γίνει αποδοτικότερος.
Όλα αυτά φυσικά δεν είναι ούτε πρωτάκουστα ούτε πρωτόγνωρα. Δεν μας ζητάνε να ανακαλύψουμε τον τροχό από την αρχή… Απλά να εναρμονιστούμε με τις εξελίξεις της νέας εποχής και τις επιταγές της μετα-COVID περιόδου.
Ακόμα και η πρόσφατη έκθεση του ΣΜΕ όταν μιλάει για τις 3 κορυφαίες προκλήσεις της νέας εποχής για τις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, αναφέρεται στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (Industry 4.0), όπως την υλοποίηση του Mining 4.0, καινοτομίες στη λειτουργία όλου του παραγωγικού κύκλου της εξορυκτικής δραστηριότητας. Το ανωτέρω σε συνδυασμό με την υλοποίηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής των βιώσιμων επενδύσεων και για τον εξορυκτικό κλάδο, την ένταξη στις λίστες της Eυρωπαϊκής Tαξινομίας (EU Taxonomy) και την αξιοποίηση, κατά προτεραιότητα, των ευρωπαϊκών OΠY για την υλοποίηση της «Πράσινης Συμφωνίας» (Green Deal) θεωρούνται απαραίτητα για την ασφαλή επάρκεια ορυκτών πρώτων υλών, απαραίτητη προϋπόθεσή για τη πολυσυζητημένη «Πράσινη Μετάβαση».
Το δυναμικό του ελληνικού εξορυκτικού κλάδου είναι γνωστό. Ακόμη και η Επιτροπή Πισσαρίδη επισημαίνει ιδιαίτερα την εξωστρέφειά του, την επιτυχημένη παρουσία του στις διεθνείς αλυσίδες αξίας και τη διεθνή ανταγωνιστικότητά του. Τι είναι λοιπόν αυτό που μας «βαστάει πίσω»; Γιατί όλα αυτά τα προβλήματα σε μια περιοχή όπως η ΒΑ Χαλκιδική με αυτή την εξαιρετική, παγκοσμίου κλάσης μεταλλοφορία;
Εκτός των γνωστών μικροπολιτικών προβλημάτων στην περιοχή των Μεταλλείων Κασσάνδρας, και του γεγονότος ότι ο εξορυκτικός κλάδος είναι στην κορυφή των καθυστερήσεων στις αδειοδοτήσεις και με χαμηλή προτεραιότητα στην επίλυση ρυθμιστικών κρίσιμων θεμάτων του, ήρθε και η πανδημία με ότι αυτό σημαίνει για μια τέτοιου είδους δραστηριότητα και επιδείνωσε τα διαφαινόμενα οικονομικά προβλήματα. Έτσι φτάσαμε στην σημερινή μη βιώσιμη εκμετάλλευση.
Στην ανάκαμψη τόσο από το οικονομικό αδιέξοδο, όσο και από τον Covid-19, η καινοτομία και οι νέες πρακτικές θα είναι το κλειδί. Η αύξηση παραγωγικότητας, η επίτευξη της βιωσιμότητας και της κερδοφορίας είναι οι στόχοι. Και πρέπει να παραδεχτούμε πως η Ελληνικός Χρυσός, παρ’ όλο που γενικώς οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στην καινοτομία τείνουν να υποφέρουν λόγω ύφεσης, έδειξε πως επενδύει σε νέες τεχνολογίες και στην καινοτομία. Από το σύστημα 4G στις στοές, μέχρι το σύστημα περιβαλλοντικής παρακολούθησης και τις τεχνικές εξόρυξης.
Ο John F. Kennedy παρατήρησε κάποτε ότι η λέξη «κρίση» στα κινέζικα αποτελείται από δύο χαρακτήρες—ο ένας αντιπροσωπεύει τον κίνδυνο και ο άλλος την ευκαιρία. Μπορεί να μην ήταν απόλυτα σωστός όσον αφορά τη γλωσσολογική προσέγγιση, αλλά η αίσθηση είναι αρκετά αληθινή: σε μια κρίση πάντοτε εμφανίζονται και επιλογές. Αυτό ισχύει και σήμερα.
Η πανδημία του COVID-19 έχει ανατρέψει σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής, από την προσωπική (πώς ζουν και εργάζονται οι άνθρωποι) έως την επαγγελματική (πώς αλληλεπιδρούν οι εταιρείες με τους πελάτες και προμηθευτές, πώς λειτουργούν οι αγορές και οι αλυσίδες εφοδιασμού, κ.λπ.). Σε πρόσφατη έρευνά της McKinsey & Company, σε περισσότερους από 200 εταιρείες σε όλους τους κλάδους, περισσότερο από το 90 τοις εκατό των στελεχών δήλωσαν ότι αναμένουν ότι η επίπτωση από τον COVID-19 θα αλλάξει θεμελιωδώς τον τρόπο που δραστηριοποιούνται οι εταιρείες τα επόμενα πέντε χρόνια. Ωστόσο, περισσότερα από τα τρία τέταρτα συμφώνησαν επίσης ότι η κρίση θα δημιουργήσει σημαντικές νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη, αν και αυτό διαφέρει σημαντικά ανά κλάδο. Στον δικό μας, τον μεταλλευτικό κλάδο, θα πρέπει να αδράξουμε όποιες ευκαιρίες αναδυθούν μέσα από την κρίση. Να καινοτομήσουμε, να υιοθετήσουμε το νέο και να μην μείνουμε κολλημένοι στο παλιό, να μην μείνουμε θεατές στις εξελίξεις που θα καταστήσουν ανταγωνιστικό τον κλάδο. Μην χαρακτηριστούμε αρνητές του καινούργιου. Με άλλα λόγια να κάνουμε την υπέρβαση και το πρώτο βήμα μπροστά.
Σίγουρα τα επόμενα βήματα θα είναι πιο εύκολα!