Η παγκόσμια οικονομία είναι σαφώς γραμμική: Αντλούμε πόρους από το περιβάλλον και τους μετατρέπουμε σε καταναλωτικά προϊόντα, τα οποία θα καταλήξουν κάποια στιγμή στα σκουπίδια. Έτσι όμως εξαντλούμε τους φυσικούς πόρους του πλανήτη και σπαταλάμε χρήσιμα υλικά. Εδώ και χρόνια πολλές φωνές μας προτρέπουν να στραφούμε προς μία κυκλική οικονομία, όπου όλα τα απόβλητα επαναχρησιμοποιούνται ή ανακυκλώνονται.

Τι είναι όμως ακριβώς η κυκλική οικονομία; Είναι ένα μοντέλο που υποβοηθά σε μεγάλο βαθμό την βιώσιμη ανάπτυξη σε μια εποχή που οι φυσικοί πόροι ελαττώνονται διαρκώς. Έτσι, διαβάζουμε για επώνυμη εταιρία αθλητικών ειδών η οποία φτιάχνει μαγιό με τα ρετάλια από τα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, για γνωστή αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία που μετατρέπει τα παλιά ταπέτα από τα αυτοκίνητά της σε υλικά για τις μηχανές της, για μια εταιρία στη Γαλλία που μαζεύει τα λύματα τα από τις χημικές τουαλέτες σε φεστιβάλ της χώρας και βγάζει φώσφορο για χρήση σε αγροτικές καλλιέργειες… Μη βιαστείτε να σκεφθείτε ανακύκλωση… Όπως δήλωσε και ο Φρανσουά Μισέλ Λαμπέρ, βουλευτής των Οικολόγων στην γαλλική Εθνοσυνέλευση και πρόεδρος του Γαλλικού Ινστιτούτου Κυκλικής Οικονομίας, ο οποίος βρέθηκε πριν δύο χρόνια στην Αθήνα στο πλαίσιο εκδήλωσης που οργάνωσε το Γαλλικό Ινστιτούτο, «Ανακυκλώνω σημαίνει ότι βλέπω τα πράγματα σαν μελλοντικά σκουπίδια και όχι σαν μια ευκαιρία για να δημιουργήσω αξία. Θα πρέπει να αρχίσουμε να βλέπουμε τα πάντα γύρω μας σαν μια ευκαιρία για τη δημιουργία αξίας, όχι μόνο στο τέλος του κύκλου της ζωής τους αλλά σε κάθε φάση της χρήσης του κάθε προϊόντος».

Και έτσι είναι. Η επαναχρησιμοποίηση ενός προϊόντος, ενός smartphone ας πούμε ή ενός ποδηλάτου ή άλλων προϊόντων, ή η επαναχρησιμοποίηση τμημάτων ενός αυτοκινήτου για άλλο αυτοκίνητο, είναι μια ευκαιρία για να ανοίξει ένας νέος κύκλος ζωής για το συγκεκριμένο υλικό. Αν μας ζητούσαν να περιγράψουμε με απλά λόγια την κυκλική οικονομία, θα μπορούσαμε να πούμε πως αποσκοπεί στην σταδιακή δημιουργία ενός νέου παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου, το οποίο επιτρέπει τη χρήση των υλικών για πολύ μεγαλύτερο χρόνο, με παράλληλη ελαχιστοποίηση της χρήσης φυσικών πόρων. Μιλάμε ουσιαστικά για τη μετάβαση από ένα κάθετο μοντέλο «παραγωγής – κατανάλωσης – απόρριψης» σε ένα κλειστό κυκλικό μοντέλο όπου τα προϊόντα θα μπορούν να αποσυναρμολογούνται και να επαναχρησιμοποιούνται με την ελάχιστη δυνατή μεταποίηση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το 2015 ένα σχέδιο δράσης για να στηρίξει την επιτάχυνση της μετάβασης της Ευρώπης προς μια κυκλική οικονομία, την τόνωση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, την προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Το σχέδιο δράσης προβλέπει 54 μέτρα για να «κλείσει» ο κύκλος ζωής των προϊόντων: από την παραγωγή και την κατανάλωση μέχρι τη διαχείριση των αποβλήτων και την αγορά δευτερογενών πρώτων υλών. Παράλληλα, ορίζει πέντε τομείς προτεραιότητας των οποίων η μετάβαση θα επιταχυνθεί σε όλο το εύρος της αξιακής αλυσίδας τους (πλαστικά, απόβλητα τροφίμων, πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας, κατασκευές και κατεδαφίσεις, βιομάζα και υλικά βιολογικής προέλευσης).

Πριν λίγες ημέρες, ο υπουργός Περιβάλλοντος Σωκράτης Φάμελλος μίλησε στην κρατική τηλεόραση για την κυκλική οικονομία με αφορμή το πρώτο φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο. Δήλωσε πως, στα πλαίσια της κυβερνητικής πολιτικής, «περνάμε στην πράξη με χρηματοδότηση σε Δήμους για να δημιουργήσουμε νέα Οικονομία, να μειώσουμε το κόστος ζωής και παράλληλα να βελτιώσουμε το επίπεδο ζωής. Δεν είναι μόνο περιβαλλοντική ανάγκη αλλά και παράγοντας για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας». Αναφέρθηκε παράλληλα στη νέα τιμολογιακή πολιτική για τη διαχείριση των απορριμμάτων που δίνει τη δυνατότητα εκπτώσεων σε όσους δήμους επιλέγουν να ενισχύσουν την ανακύκλωση ανάλογα με τις επιδόσεις τους, οι οποίες εκπτώσεις μπορούν να μετακυλίονται ωφελώντας τον δημότη, με τη μείωση των δημοτικών τελών. Την ίδια στιγμή προωθείται η κατάργηση του φόρου ταφής των απορριμμάτων και εισάγεται με νομοθετική ρύθμιση η «εισφορά κυκλικής οικονομίας». Ο κος Φάμελος μας ενημέρωσε πως για την ενίσχυση των δράσεων κυκλικής οικονομίας εκτός από την αναπτυξιακή τράπεζα και το πράσινο ταμείο το προσεχές διάστημα θα ενεργοποιηθούν και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία.

Μπορεί η κυβέρνηση να ανακάλυψε όψιμα την κυκλική οικονομία, στα Μεταλλεία Κασσάνδρας όμως, το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας έχει ενσωματωθεί στον επιχειρησιακό σχεδιασμό εδώ και καιρό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η παγιωμένη πλέον πρακτική της λιθογόμωσης των στοών με στείρα υλικά από την επεξεργασία των ορυκτών, αλλά και το έργο συλλογής των πράσινων αποβλήτων του Δήμου Αριστοτέλη προς θρυμματισμό και κομποστοποίηση προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν ως εδαφοβελτιωτικά υλικά στο έργο αποκατάστασης της εταιρείας.

Στην πρώτη περίπτωση αποφεύγουμε την εξόρυξη νέου υλικού για την πλήρωση των κενών που αφήνει στις στοές η εκμετάλλευση του μεταλλοφόρου πετρώματος, αφού τα κατάλοιπα της μεταλλευτικής δραστηριότητας επιστρέφουν στο μεταλλείο και, αναμεμιγμένα με τσιμέντο, γεμίζουν τις στοές που δε χρησιμοποιούνται πια. Η δεύτερη περίπτωση αποτελεί ένα έργο που αποδεικνύει ότι η πρόθεση της εταιρείας είναι να ξεπεράσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις και σε συνεργασία με την κοινωνία και τους πολίτες να δημιουργήσει κουλτούρα ανάπτυξης με προτεραιότητα την περιβαλλοντική προστασία στην περιοχή, αφού συλλέγει υλικά που προκύπτουν από τα τακτικά κλαδέματα των πολιτών και τα αξιοποιεί προς όφελος του περιβάλλοντος. Η Ελληνικός Χρυσός αποτελεί παράδειγμα του μοντέλου κυκλικής οικονομίας που εφαρμόζεται ήδη και στην Ελλάδα –όπως και σε όλο τον κόσμο–, από εταιρείες του ιδιωτικού τομέα και που πολύ θα χαρούμε να δούμε να εφαρμόζεται και σε κρατικές και αυτοδιοικητικές δομές και φορείς.