[Από διαμαρτυρία των εργαζομένων στο «Μαδέμ Λάκο», το 1993 στην Αθήνα. Πηγή: rizospastis.gr]
Οι αντιδράσεις που σχετίζονται με την εξόρυξη στην Β. Χαλκιδική έχουν ξεκινήσει από τα τέλη της δεκαετίας του ‘70, όταν τα μεταλλεία βρίσκονταν ακόμη στην ιδιοκτησία του Μποδοσάκη. Τότε, σε αντίθεση με αργότερα, ήταν οι μεταλλωρύχοι από τα γύρω χωριά που έκλειναν τους δρόμους και συγκρούονταν με την αστυνομία, διεκδικώντας αυξήσεις στα μεροκάματα και συνθήκες καλύτερης και ασφαλέστερης εργασίας στις στοές.
Η τοπική κοινωνία εμφανίζεται διχασμένη από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80. Οι πρώτες κινητοποιήσεις εναντίον της εξόρυξης χρυσού σημειώθηκαν το 1996 στην Ολυμπιάδα, επί ιδιοκτησιακού καθεστώτος TVX GOLD. Η τελευταία, αγόρασε τα μεταλλεία από την –εκκαθαρίστρια εταιρεία– Εθνική Κεφαλαίου, όπου είχαν περάσει από την Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων (ΑΕΕΧΠΛ) μετά και από τη χρεοκοπία της εταιρείας του δημοσίου τομέα ΜΕΤΒΑ. (Η ΜΕΤΒΑ ιδρύθηκε το 1980 για να εφαρμόσει την απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης να στήσει ένα συγκρότημα μεταλλουργίας στην περιοχή των μεταλλείων για να επεξεργάζεται μόλυβδο, ψευδάργυρο, θειικό οξύ, φωσφορικό οξύ , χρυσό και άργυρο. Τελικά αποφασίστηκε ότι το πρώτο πρόγραμμα θα ήταν η επεξεργασία των πυριτών της Ολυμπιάδας για την ανάκτηση χρυσού. Η ΜΕΤΒΑ έκανε συμβόλαιο με την ΑΕΕΧΠΛ για την αγορά του στοιβαγμένου συμπυκνώματος πυρίτη).
Τις κινητοποιήσεις προκάλεσε η απόφαση της TVX GOLD να θέσει σε λειτουργία εργοστάσιο επεξεργασίας του μεταλλεύματος. Το εγχείρημα ανεβλήθη εξαιτίας των συνεχών κινητοποιήσεων μερίδας κατοίκων στην Ολυμπιάδα και στην ευρύτερη περιοχή του Στρυμονικού Κόλπου, σε συνδυασμό με την πτώση των τιμών του χρυσού διεθνώς. Τελικά, τον Φεβρουάριο του 2003, η TVX GOLD κήρυξε πτώχευση.
Η τοπική οικονομία, η οποία σε μεγάλο ποσοστό στηρίζεται στην μεταλλευτική, άρχισε να ασφυκτιά και η ανεργία βρέθηκε στα ύψη. Ψάχνοντας λύση, η τότε κυβέρνηση τον Δεκέμβριο του 2003 δρομολογεί την πώληση των μετοχών της TVX GOLD στην εταιρεία Ελληνικός Χρυσός, πράξη η οποία κυρώθηκε από την ελληνική Βουλή στις αρχές του 2004. Η Ελληνικός Χρυσός μεταξύ άλλων ανέλαβε την υποχρέωση να επαναπροσλάβει το εργατικό δυναμικό.
Το 2007 η εταιρεία Άκτωρ, που συμμετείχε στην κοινοπραξία, μεταβιβάζει το μεγαλύτερο μέρος των μετοχών στην εταιρεία European Goldfields, για να καταλήξουν τελικά το 2012 στην καναδική εταιρεία Eldorado Gold, που ελέγχει σήμερα τα Μεταλλεία Χαλκιδικής και έχει επενδύσει συνολικά περί τα 700 εκατ. δολάρια για την εξόρυξη μεταλλευμάτων των κοιτασμάτων στην Ολυμπιάδα, στον Μαντέμ Λάκκο και στις Σκουριές και την ταυτόχρονη λειτουργία εργοστασίου κατεργασίας.
Η εν υπνώσει επί χρόνια αντίδραση ενάντια στην εξόρυξη αφυπνίστηκε χρονικά την στιγμή που ο δημαρχιακός θώκος του Δήμου Αριστοτέλη πέρασε σε χέρια που διάκειντο θετικά προς την επένδυση και, με σημαία την προστασία του περιβάλλοντος, κήρυξε τον πόλεμο στην επένδυση με αιχμή του δόρατος το κοίτασμα των Σκουριών και την μεταλλουργία χρυσού. Σε όλη αυτή την εναντίωση η εταιρεία αντιπαραβάλλει το ότι χρησιμοποιεί για την εξόρυξη και κατεργασία υπερσύγχρονες μεθόδους –όπως της “ακαριαίας τήξης” (flash smelting) στα συμπυκνώματα των μεταλλείων–, για την ελαχιστοποίηση ή και τον μηδενισμό των επιπτώσεων στο περιβάλλον, γεγονός που αμφισβητείται έντονα από τους πολέμιους της επένδυσης.
Ανεξάρτητα για το εάν η δραστηριότητα έχει ή όχι επιπτώσεις στο περιβάλλον και ανεξάρτητα από τα αν αυτές αντιμετωπίζονται, κατά γενική ομολογία το θέμα έτυχε μιας έντονης πολιτικής εκμετάλλευσης από διάφορους χώρους.
Πριν 3-4 χρόνια το θέμα ξέφυγε από την μικροπολιτική της τοπικής αυτοδιοίκησης και το αίτημα για κλείσιμο της επένδυσης των Σκουριών έγινε πολιτική σημαία από τον ανερχόμενο τότε ΣΥΡΙΖΑ, και μάλιστα με απόφαση πανελλαδικής συνδιάσκεψής του πριν από τις εκλογές δεσμεύθηκε να υλοποιήσει το σχέδιό του μόλις γίνει κυβέρνηση. Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές είχαμε αλλαγή προσώπων και η σημερινή δημοτική αρχή ως γνωστό, αποκηρύσσει ανοικτά την επένδυση.
Οι διαφωνούντες με το έργο έχουν επίκεντρο την Ιερισσό και συνεπικουρούμενοι από κινήσεις, συλλογικότητες και αντιεξουσιαστές που κατέφθαναν κατά καιρούς με λεωφορεία από τη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις, πραγματοποιούσαν συχνά διαμαρτυρίες στις Σκουριές, προκαλώντας φθορές στα εκεί εργοτάξια της εταιρείας και εμποδίζοντας τις εργασίες διαμόρφωσης των χώρων για να ξεκινήσει η εξόρυξη.
Σαν αποτέλεσμα όλων αυτών η κοινωνία διχάστηκε, με τους κατοίκους των χωριών της βόρειας Χαλκιδικής –των παραδοσιακά μεταλλευτικών Μαδεμοχωρίων– να υπερασπίζονται την επένδυση και εκείνους κάποιων παραθαλάσσιων οικισμών να αντιδρούν δυναμικά. Όλη η Ελλάδα έχει γίνει μάρτυρας πρωτοφανών γεγονότων, όπως τα επεισόδια με τους κουκουλοφόρους να καίνε το δημαρχείο στην Ιερισσό, καταστροφές αυτοκινήτων εργαζομένων στην εταιρεία, απειλές κατά οικογενειών μεταλλωρύχων, χρήση πυροβόλων όπλων, αλλά και τον βανδαλισμό του αστυνομικού τμήματος Ιερισσού, το οποίο από τότε σταμάτησε να λειτουργεί. Οι αντιδρώντες υιοθέτησαν το προσωνύμιο «κάτοικοι της περιοχής» αν και δεν αντιπροσωπεύουν αριθμητικά το σύνολο των κατοίκων, και διαμαρτύρονται για τα αστυνομικά μέτρα και για την υποτιθέμενη «κατασκευή κατηγοριών» κατά συλληφθέντων σε διάφορα επεισόδια κατά τη διάρκεια διαμαρτυριών.
Από τη μεριά τους, οι μεταλλωρύχοι διαισθανόμενοι τον κίνδυνο να διακοπεί η λειτουργία της επένδυσης και να οδηγηθούν στην ανεργία, αντιδρούν με δικές τους δυναμικές κινητοποιήσεις, όπως εκείνη της πορείας 5.000-6.000 χιλιάδων μεταλλωρύχων και των οικογενειών τους στην Αθήνα. Οι εργαζόμενοι έχουν συμπαραστάτες χιλιάδες άλλους κατοίκους της περιοχής που βλέπουν με το σταμάτημα της επένδυσης να διαγράφεται ορατό το ενδεχόμενο καταστροφής της τοπικής οικονομίας.
Έτσι φτάσαμε αισίως στη σημερινή κατάσταση. Η εταιρεία έχει κερδίσει πάνω από 15 προσφυγές στο ΣτΕ, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον για να καθυστερεί η επένδυση, αλλά και την περίφημη «διαιτησία», η οποία αποτέλεσε την τελευταία προσπάθεια εμπόδισης του έργου. Παρ’ όλα αυτά, η σημερινή κυβέρνηση δείχνει δύο πρόσωπα, αυτό του Υπουργείου με καθησυχαστικές δηλώσεις και υποσχέσεις, και αυτό των τοπικών βουλευτών και κομματικών οργανώσεων, των οποίων η άποψη συνοψίζεται στο σύνθημα που χρησιμοποιούν «ή αυτοί ή εμείς»…
Θα έλεγα βρισκόμαστε σε μια κατάσταση αδιεξόδου, αφού και από τις δύο πλευρές υπάρχει απροθυμία δηλώσεων και κινήσεων, γεγονός που παραδόξως έχει παρασύρει και τους εργαζόμενους, αν και αυτοί είναι οι πρώτοι που θίγονται αν σταματήσει η επένδυση.
Σε αυτή την ιδιότυπη διελκυστίνδα, επειδή ο χρόνος έχει ήδη τελειώσει σήμερα, όλοι κρατάνε την αναπνοή τους διότι το επόμενο βήμα, προς όποια κατεύθυνση κι αν γίνει, θα είναι πολύ σημαντικό, αφού θα κρίνει εν πολλοίς το μέλλον της επένδυσης και του τόπου.