Ο ΜΠΑΜΠΟΥΛΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΚΙ Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΩΝ

U53-Zenakos-Natsis-456x342Αν είχα βάλει στοίχημα θα το είχα κερδίσει… Πριν αλέκτωρ λαλήσει τρις, βγήκε υπουργός της κυβέρνησης και άρχισε τη γκρίνια για το Ελληνικό. Συγκεκριμένα, ο υπουργός Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης μιλώντας στον ραδιοσταθμό realfm 97,8 και την εκπομπή της Κάτιας Μακρή δήλωσε: «Από αυτά που έχω πει στο παρελθόν δεν παίρνω πίσω ούτε μία λέξη. Το Ελληνικό έπρεπε να αξιοποιηθεί διαφορετικά κατά τη γνώμη μου και όχι με αυτές που έχει επιλέξει το ΤΑΙΠΕΔ. Έπρεπε τα χρήματα που θα ζητούσαμε για το Ελληνικό, σύμφωνα με την εκτίμηση που είχαμε κάνει, να είναι πολλαπλάσια, για να πάνε στην εξυπηρέτηση του χρέους, γιατί αυτά τα χρήματα δεν έρχονται στην χώρα πηγαίνουν στην εξυπηρέτηση του χρέους. […] Εμείς βρήκαμε έναν διαγωνισμό ολοκληρωμένο, με συγκεκριμένο τίμημα, με συγκεκριμένες προβλέψεις και αυτό που έγινε μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου και σ’ αυτό και στο διαγωνισμό για τα αεροδρόμια ήταν να βελτιώσουμε όσο μπορούσαμε τους όρους του διαγωνισμού που βρήκαμε ολοκληρωμένο».

Το γνωστό ποίημα… «Εμείς έτσι τα βρήκαμε και αναγκαστήκαμε…». Με πόνο ψυχής, εννοείται…

Όλες αυτές τις γραφικές δηλώσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας κατά καιρούς, ακολουθεί πάντα η μονότονη επωδός περί του φαντάσματος του (νέο)φιλελευθερισμού, το οποίο σαν δαμόκλειος σπάθη επικρέμεται πάνω από τα κεφάλια της εργατικής τάξης, περιμένοντας να αποτύχει η γενναία αριστερά το έργο της και να επιφέρει τον όλεθρο… Ούτε στις χώρες του πάλαι ποτέ ανατολικού μπλοκ δεν χρησιμοποιήθηκε τόσο επίμονα ο μπαμπούλας του νεοφιλελευθερισμού… Και ανάθεμα κι αν οι μισοί απ’ όσους βουλευτές, πολιτικάντηδες ή στελέχη της αριστεράς που τον χρησιμοποιούν ως το αιώνιο φόβητρο, γνωρίζουν τι ακριβώς πρεσβεύει… Άντε, το πολύ-πολύ να έχουν ρίξει καμιά ματιά στην Wikipedia για να τους φύγει η περιέργεια.

Είναι ευρέως γνωστό πως γύρω από το ζήτημα έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά, έχει χυθεί πολύ μελάνι, αλλά πιστεύω πως για τους περισσότερους επικρατεί σύγχυση ως προς το τι ακριβώς είναι ο νεοφιλελευθερισμός, σε τι διαφέρει από τον φιλελευθερισμό, ποια είναι η διάκριση και αν υπάρχει. Και βέβαια, οι «ειδικοί» δεν βοηθούν καθόλου… Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ότι οι μαρξιστές οικονομολόγοι δίνουν τελείως διαφορετική ερμηνεία στον φιλελευθερισμό από αυτόν που δίνουν Αμερικανού και Ευρωπαίοι.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Ο νεοφιλελευθερισμός σαν οικονομική φιλοσοφική θεωρία εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ΄30, όταν οι ευρωπαίοι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι προσπάθησαν να προτείνουν μια εναλλακτική οδό ανάμεσα στον κλασικό φιλελευθερισμό και τον κολλεκτιβιστικό σχεδιασμό. Σκοπός και κίνητρο αυτής της αναζήτησης ήταν ο φόβος να μην επαναληφθούν οι ατυχείς πολιτικοί χειρισμοί που οδήγησαν στην κρίση του 1929, η οποία χρεώθηκε στον «ανεξέλεγκτο καπιταλισμό». Από την άλλη όμως, ήταν αναγκαίο να απομακρυνθούν οι χώρες από τον επάρατο εθνικοσοσιαλισμό. Η Ευρώπη μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1970 αντιλαμβανόταν ως «νεοφιλελευθερισμό» αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα «σοσιαλδημοκρατία». Εκφράστηκε κυρίως από τον Μισέλ Φουκώ ο οποίος έγραφε το 1978 σημείωνε πως «ο “νέο-φιλελευθερισμός” είναι η Γερμανική κοινωνική οικονομία της αγοράς»!

Την ίδια εποχή όμως, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, κάνει την εμφάνισή του ένας τελείως διαφορετικός «νεοφιλελευθερισμός». Μιλάμε για το κίνημα της Αμερικανικής Αριστεράς του 1981, με ιδρυτή τον δημοσιογράφο Τσαρλς Πίτερς, ο οποίος δημοσίευσε το 1983 το ιστορικό “Μανιφέστο ενός Νεοφιλελεύθερου”. Μην ξεχνάμε ούτε στιγμή πως δύο πολύ γνωστοί εκπρόσωποι του κινήματος των «νεοφιλελευθέρων» ήταν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον και ο πρώην αντιπρόεδρος Αλ Γκορ, από το Δημοκρατικό Κόμμα, οι οποίοι ακολουθώντας πολιτικές εμπνευσμένες από την κεντρώα φιλοσοφία διακυβέρνησης του Τρίτου Δρόμου, κατηγορήθηκαν από το παλαιό κατεστημένο ως «ρεφορμιστές», στα όρια του… «αριστερού»!

Αν δούμε την ερμηνεία των Μαρξιστών οικονομολόγων για τον όρο «νεοφιλελευθερισμός» θα δούμε πως υπάρχει μεγάλο χάσμα στην προσέγγιση των Ευρωπαίων και Αμερικανών «νεοφιλελεύθερων» συναδέλφων τους, από την εμφάνιση του όρου μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα. Την δεκαετία του 1980 τα κομμουνιστικά καθεστώτα προσπαθούσαν να πλασάρουν μια νέα ιδεολογική ερμηνεία του καπιταλισμού και βρήκαν τη λύση από τo γνωστό συμβάν των «ChicagoBoys». Να το θυμηθούμε με λίγα λόγια. Όταν ο δικτάτορας Πινοσέτ ανέτρεψε τον Αγιέντε (ή Αλιέντε) το 1973 στην Χιλή, ανακάλεσε και την ομάδα Χιλιανών οικονομολόγων που είχε στείλει ο τελευταίος στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, κι έμειναν γνωστοί ως «ChicagoBoys». Έτσι, δια λόγους προπαγάνδας, οι ChicagoBoys ενώ ήταν Χιλιανοί παρουσιάζονταν από τους σοβιετικούς ως Αμερικανοί. Αυτοί εφάρμοσαν μια οικονομική μεταρρύθμιση σε αμερικανικά πρότυπα, αλλά ο Πινοσέτ καταπνίγοντας κάθε αντίδραση της σοσιαλιστικού προσανατολισμού αντιπολίτευσης κατέστησε αμφιλεγόμενη την αποτελεσματικότητα των οικονομικών μέτρων. Αυτό αποτέλεσε μια λαμπρή ευκαιρία για τη σοβιετική προπαγάνδα, η οποία από τη δεκαετία του 1980 ξεκίνησε να χρησιμοποιεί τον όρο «νεοφιλελευθερισμός» για να περιγράψει το δικτατορικό καθεστώς Πινοσέτ, δείχνοντας προς ΗΠΑ μεριά.

Η εννοιολογική αυτή στρέβλωση του όρου διαδόθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα στον αγγλόφωνο κόσμο, συνδεόμενη με τον οικονομολόγο ΜίλτονΦρίντμαν και τη λεγόμενη «Σχολή του Σικάγου». Αυτή η σύγχυση όχι μόνο συνεχίζεται από τότε σ’ όλον τον κόσμο αλλά γίνεται εντονότερη με τη χρήση του όρου «νεοφιλευθερισμός» από ισπανόφωνους συγγραφείς, όπως η συγγραφέας, ακτιβίστρια και φεμινίστρια Ελίζαμπεθ Μαρτίνεζ, για να περιγράψουν τη σημερινή εξάπλωση της παγκοσμιοποίησης. Να αναφέρουμε πως πολλοί οικονομολόγοι οπαδοί της Μαρξιστικής θεωρίας, όπως ο Σόλτε, ο Χάρβεϊ ή ο Φουκς, περιγράφουν τον «νεοφιλελευθερισμό» ως μία ιδεολογία που επεβλήθη από την άρχουσα τάξη με στόχο να επικρατήσει έναντι των άλλων κοινωνικών τάξεων. Με αυτούς συμφωνεί και ο δικός μας ρεφορμιστής της Μαρξιστικής θεωρίας Νίκος Πουλατζάς, ο οποίος έγραψε πως «Ο νεοφιλελευθερισμός ταυτοποιείται με την ανασύνταξη της άρχουσας ιδεολογίας».

Το χάσμα των διαφορετικών ερμηνειών φαίνεται και από το ακόλουθο απόσπασμα από την προεκλογική ομιλία του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, στις εκλογές του 1958: «Η ελεύθερη οικονομία, όπως την εγνωρίσαμεν εις το παρελθόν είναι ρομαντισμός, την δε θέσιν της έχει πάρει ο νεοφιλελευθερισμός, που ευρίσκεται εις το ενδιάμεσον των υπερβολών του παρεμβατισμού και του φιλελευθερισμού».

Αυτή η συζήτηση δεν τελειώνει ασφαλώς εδώ, ούτε μπορεί να εξαντληθεί στα πλαίσια ενός άρθρου. Σκεφτείτε πως ακόμα και οι φιλελεύθεροι μπερδεύονται και δυσκολεύονται να αυτοπροσδιορισθούν αποκρούοντας με λάθος επιχειρήματα τους αριστερούς που τους κατηγορούν ως στυγνούς καπιταλιστές, κατά την προσφιλή τους συνήθεια να κατηγορούν κάθε τι «φιλελεύθερο» ως «ακραίο νεοφιλελεύθερο», δαιμονοποιώντας την ατομική ελευθερία, λες και δεν αποτελεί μια πάρα πολύ σημαντική αξία – τουλάχιστον της μη κομμουνιστικής αριστεράς.

Τέλος μην λησμονούμε πως ο φιλελευθερισμός, ξεκίνησε τον 16ο αιώνα σαν μια προσπάθεια πεφωτισμένων ανθρώπων να λάβουν τέλος οι θρησκευτικοί πόλεμοι που αιματοκύλισαν την Ευρώπη. Η ύπαρξη θεσμών όπως της Ιεράς Εξέτασης και επιτροπών αλάθητης ερμηνείας, έκαναν τον φιλελευθερισμό να γεννηθεί ως κίνημα αντίδρασης και όχι σαν ένα φιλοσοφικό ρεύμα. Σταδιακά εξελίχθηκε σε πολιτική κοσμοθεωρία. Σε ιδεολογικό επίπεδο στάθηκε απέναντι σε βασιλιάδες και μονάρχες με βασικό αίτημα τη δημοκρατία και την ελευθερία του ατόμου. Με λίγα λόγια –όσο και αν σας φαίνεται αιρετικό–, εξέφρασε την αριστερά κατά τη Γαλλική Επανάσταση.

Όσον αφορά το σήμερα, είναι δημοφιλής η διάκριση που λέει πως ο νεοφιλελευθερισμός είναι μια καθαρά οικονομική του πτυχή που φιλελευθερισμού. Δεν θα ήθελα να σχολιάσω κάτι πάνω σε αυτό, αλλά απλά να θυμίσω πως όπως αναφέρει σε ένα άρθρο του ο διεθνολόγος Αλέξανδρος Δρίβας, «κάθε κοσμοθεωρία, όπως και ο φιλελευθερισμός, είναι κυρίως ερμηνευτική πάνω στα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά γεγονότα. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να έχει προβλεπτική διάσταση για τα μελλούμενα. Οι ερμηνείες κοσμοθεωριών, εξυπηρετούν τους ανθρώπους και –καλώς ή κακώς– όχι το αντίθετο…».

 

[ΠΗΓΗ: http://www.politically.gr/, του Αχιλλέα Σκυριανού, 10/6/2016]