4. Πως κατέληξαν τα μεταλλεία στα χέρια της El Dorado και της «Ελληνικός Χρυσός»;

Η σύμβαση της TVX –λόγω ακύρωσης της περιβαλλοντικής μελέτης– προσβλήθηκε από το δημόσιο και την ίδια στιγμή υπεγράφη νέα σύμβαση του Δημοσίου με την σημερινή δικαιούχο εταιρεία. Τα μεταλλεία Κασσάνδρας μεταβιβάστηκαν σε αυτή έναντι 11.000.000 ευρώ ενώ υπήρχαν και συγκεκριμένοι όροι: Η εταιρεία είχε την υποχρέωση να εκπονήσει και να υποβάλει σχέδιο εκμετάλλευσης των μεταλλείων, το οποίο θα φροντίζει για την περιβαλλοντική αποκατάσταση των προγενέστερων εκμεταλλεύσεων, και θα απασχολούσε όλους τους εργαζόμενους της TVX στις εκμεταλλεύσεις που θα ξαναλειτουργούσαν, ώστε να μην χάσει κανείς τη δουλειά του.

Στο ιδιαίτερα εκτενές άρθρο 6 της απόφασης του ΣτΕ αναλύονται όλα τα ανωτέρω και περιγράφεται και με χρονολογική σειρά όλη η ιστορία της ιδιοκτησίας των μεταλλείων.

5. Τι συμβαίνει με το τίμημα των 11.000.000 ευρώ που παραχωρήθηκαν τα μεταλλεία; Είναι λίγα τα χρήματα;

Δεν είναι λίγα, διότι το κόστος δεν είναι μόνο το τίμημα της μεταβίβασης των μεταλλείων, αλλά και πολύ μεγαλύτερα ποσά που έχουν σχέση με την αποκατάσταση περιβαλλοντικών προβλημάτων που άφησαν οι άλλες εταιρείες, με την παροχή κοινωνικού έργου στην περιοχή και με την υποστήριξη ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων. Εξ άλλου υπάρχει και κόστος μεταλλευτικών δικαιωμάτων, χωρίς να υπολογίσουμε τις εγγυητικές επιστολές των 50 και πλέον εκατομμυρίων που προβλέπονται. Σύμφωνα δε με τον δήμαρχο Αριστοτέλη Κο Χρήστο Πάχτα, μιλάμε για μια συμφωνία μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών η οποία έγινε με την σύμφωνη γνώμη του Ελληνικού κράτους, αφού σκοπός πρώτιστα ήταν να μην χαθούν οι θέσεις εργασίας και να αποκατασταθούν σταδιακά τα προβλήματα που άφησαν οι άλλες εταιρείες

Η απόφαση του ΣτΕ της 17-04-2013 αναφέρει αναλυτικά και με σαφήνεια τα ανωτέρω στο άρθρο 31: «Εξ άλλου, ο προβαλλόμενος ισχυρισμός ότι το τίμημα των 11.000.000 ευρώ που συμφωνήθηκε για τη μεταβίβαση των μεταλλείων, χωρίς να έχει διενεργηθεί διαγωνισμός και με απαλλαγή της παρεμβαίνουσας από τους φόρους μεταβιβάσεως είναι ανεπαρκές οικονομικό αντιστάθμισμα και συνιστά παράνομη κρατική ενίσχυση, ως έχει κριθεί με την 48/2008 απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανεξαρτήτως εάν ο συγκεκριμένος ισχυρισμός προβάλλεται παραδεκτώς στο πλαίσο της παρούσης δίκης, είναι, πάντως, απορριπτέος και κατ’ ουσίαν. Και τούτο διότι η δημόσια ωφέλεια που προκύπτει από το επίμαχο έργο δεν εξαντλείται στο χρηματικό τίμημα που κατεβλήθη για την κατά το άρθρο 144 παρ. 3 του Μεταλλευτικού Κώδικα (ν.δ. 210/1973, Α΄ 295) απευθείας μεταβίβαση των μεταλλείων, διότι όπως προκύπτει από τα στοιχεία που προεκτέθησαν, η παρεμβαίνουσα ανέλαβε άμεσα τη διαχείριση των έντονων περιβαλλοντικών προβλημάτων που ανέκυψαν από την προγενέστερη εκμετάλλευση της περιοχής από τις προηγούμενες δικαιούχους εταιρείες, προκειμένου να αποτρέπεται ρύπανση των περιβαλλοντικών μέσων (αντλήσεις υδάτων, συντήρηση υπογείων έργων, λιμνών και τελμάτων, αντιμετώπιση καθιζήσεων και φαινομένου όξινης απορροής) με δικό της κόστος για όλο το χρονικό διάστημα από την υπογραφή της συμβάσεως έως και σήμερα. Περαιτέρω, στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό που προτάθηκε με τη Μ.Π.Ε. έχει ενσωματώσει όλους τους παλαιούς χώρους απόθεσης και όλες τις περιοχές που έχουν θιγεί από τις προγενέστερες εκμεταλλεύσεις, προτείνοντας ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό σχέδιο συστηματικής αντιμετώπισης και αποκατάστασης των περιβαλλοντικών προβλημάτων, που περιλαμβάνει τη λιθογόμωση των παλαιών εξοφληθέντων κενών ώστε να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο της όξινης απορροής, την ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων των παλαιών αποθέσεων μέσω της δημιουργίας εγκατάστασης κατάλληλων προδιαγραφών επικινδύνων αποβλήτων, την εξυγίανση των εδαφών των χώρων παλαιών αποθέσεως κατόπιν ειδικού σχεδίου, καθώς και μέτρα για την ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση υδάτων, επιφανειακών και υπόγειων, που έχουν υποβαθμισθεί. Και ναι μεν, όπως και οι αιτούντες ισχυρίζονται, η αποκατάσταση της λίμνης τελμάτων Ολυμπιάδας αναμένεται να επιφέρει σημαντικό οικονομικό όφελος στην παρεμβαίνουσα από την αξιοποίηση των αποτιθέμενων μεταλλευμάτων, πέραν όμως του κόστους αποκατάστασης των θιγεισών περιοχών, της υλοποίησης, παρακολούθησης και συντήρησης του προτεινόμενου σχεδιασμού, της περιβαλλοντικής διαχείρισης του έργου, της σταδιακής αποκατάστασης των μη λειτουργικών χώρων και της καταβολής των χρηματοοικονομικών εγγυήσεων και ασφαλειών, η παρεμβαίνουσα θα πρέπει να χρηματοδοτήσει και τις κοινωνικές παρεμβάσεις που είναι υποχρεωμένη ή προτίθεται να αναλάβει προς όφελος της τοπικής κοινωνίας, της οποίας το φυσικό και κοινωνικό κεφάλαιο χρησιμοποιεί και οι οποίες συνίστανται αφ’ ενός στις οικονομικές επιβαρύνσεις που έχει αναλάβει στο πλαίσιο του αρχαιολογικού νόμου (ανασκαφικές έρευνες, ανάδειξη και αξιοποίηση αρχαιολογικών χώρων, λοιπά μέτρα προστασίας) και αφ’ ετέρου στη συνεισφορά στην τοπική κοινωνία με διάφορα έργα και δράσεις, όπως αναφέρθηκε αναλυτικά ανωτέρω, συνεκτιμωμένης και της προβλεπόμενης στο άρθρο 84 του Μεταλλευτικού Κώδικα δυνατότητας επιβολής μεταλλευτικών δικαιωμάτων σε βάρος του φορέα εκμετάλλευσης».

1. Ποιά Υπουργεία έχουν συναποφασίσει να γίνει η επένδυση;

Η έγκριση Περιβαλλοντικών όρων της επένδυσης ήταν μια απόφαση πολλών υπουργείων: Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Ανάπτυξης Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Πολιτισμού και Τουρισμού τα οποία θεωρούνται συναρμόδια.

Τα ανωτέρω αναφέρονται στο άρθρο 2 της απορριπτικής απόφασης του ΣτΕ της 17ης Απριλίου 20013 κατά της αίτησης ακύρωσης της υπ’ αριθμ. 201745/26.7.2011 κοινής απόφασης έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων της επένδυσης.

2. Ποιοί έκαναν αίτηση στο Συμβούλιο Επικρατείας να ακυρωθεί η επένδυση ;

Ήταν κάτοικοι της περιοχής, ιδιοκτήτες ακινήτων και απασχολούμενοι σε αγροτικές και τουριστικές επιχειρήσεις, ένας μελλισοκόμος κ.ά. Να σημειωθεί ότι 19 από αυτούς παραιτήθηκαν πριν την εκδίκαση της υπόθεσης από το Συμβούλιο της Επικρατείας, όπως αναφέρεται στο άρθρο 4 της απορριπτικής για τους πολέμιους της επένδυσης απόφασης του ΣτΕ.

3. Ποιοι υποστήριξαν επένδυση και έκαναν παρέμβαση κατά της ακύρωσής της;

Δεν ήταν μόνον η άμεσα ενδιαφερόμενη εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός», αλλά και το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ν. Χαλκιδικής (που έχει ως καταστατικό σκοπό την προάσπιση των επαγγελματικών συμφερόντων των μελών του) και ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (με καταστατικό σκοπό την ενίσχυση των μεταλλευτικών επιχειρήσεων και την αξιοποίηση του ορυκτού δυναμικού της χώρας). Ο κάθε φορέας παρενέβη με ξεχωριστά δικόγραφα.

Για περισσότερες πληροφορίες δείτε το άρθρο 3 της απορριπτικής απόφασης του ΣτΕ της 17ης Απριλίου 20013 κατά της αίτησης ακύρωσης της υπ’ αριθμ. 201745/26.7.2011 κοινής υπουργικής απόφασης έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων της επένδυσης.

Η Real News δημοσιεύει σήμερα μια εμπεριστατωμένη ανάλυση του Διονύση Χιόνη, καθηγητή Οικονομικών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, σχετικά με την κουλτούρα της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα και τις στρεβλώσεις που έχει δημιουργήσει η μακροχρόνια εξάρτηση της κοινωνίας από τον δημόσιο τομέα.

«Δυστυχώς, η ελληνική οικονομία και η κοινωνία δεν πρέπει να καλύψουν μόνο το δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά και το έλλειμμα στην κουλτούρα της επιχειρηματικότητας. Η μακροχρόνια επιβίωση της κοινωνίας πέριξ και γύρω του δημόσιου τομέα δημιούργησε ψευδαισθήσεις σχετικά με τον τρόπο παραγωγής πλούτου. Οι περίφημες κρατικοποιήσεις των εργοστασίων της δεκαετίας του 1980 φαίνεται να έχουν αφήσει μια ανεξίτηλη σφραγίδα στον τρόπο σκέψης και αντίδρασης της κοινωνίας. Αυτή είναι η ερμηνεία που μπορεί να δώσει κανείς παρακολουθώντας τις αντιδράσεις συγκεκριμένης ομάδας κατοίκων της Ιερισσού και της Θράκης. Είναι η ίδια προσέγγιση που είχε υιοθετηθεί από την ίδια ομάδα, όταν αντιδρούσε στην κατασκευή του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης. Τότε, το… αδιάσειστο επιστημονικά επιχείρημα περί ταυτόχρονης πλημμύρας του ποταμού Έβρου και σεισμού μεγαλύτερου των 9 ρίχτερ αποτελούσε το ουσιαστικό υπόβαθρο των βίαιων κινητοποιήσεων ενάντια στην κατασκευή του αγωγού. Αυτός ο επιφορτισμένος συναισθηματικά διάλογος και η εμμονή σε τυφλές κινητοποιήσεις οδήγησαν τη δεκαετία του 1980 την Pirelli να φύγει από την Πάτρα. Η ΤΕΟΚΑΡ συνέχισε τον χορό των λουκέτων στις αρχές της ίδιας δεκαετίας και έστειλε στην ανεργία 420 εργαζόμενους σε μια περίοδο όπου η NISSAN επιθυμούσε διακαώς τη βιομηχανική παρουσία της στην Ευρώπη. Ήταν άνοιξη του 1983 όταν το πανό της διαδήλωσης στο κέντρο της Αθήνας των εργαζομένων στα λατομεία Σκαλιστήρη έγραφε: Οι εργάτες ζητάνε κοινωνικοποίηση και αυτοδιαχείριση . Με αυτό το σύνθημα ως προμετωπίδα των εργατικών αγώνων οδηγήσαμε την επιχειρηματικότητα σε διωγμό. Όπως τότε, έτσι και σήμερα αυτό που είναι εντυπωσιακό στις κινητοποιήσεις ενάντια στην εξόρυξη του χρυσού είναι η ευκολία με την οποία συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων προσπαθεί να ακυρώσει μια επένδυση και κατ’ επέκταση χιλιάδες θέσεις εργασίας χωρίς να δέχεται την οποιαδήποτε επιχειρηματολογία. Όταν στις ανησυχίες για την περιβαλλοντική επιβάρυνση της περιοχής αντιπαρατίθεται το επιχείρημα των σκληρών περιβαλλοντικών όρων που ικανοποιούν οι επενδύσεις, τότε επισείεται ο κίνδυνος του ατυχήματος. Όπως τότε, έτσι και σήμερα ορισμένοι αδυνατούν να κατανοήσουν τις φωνές των επιστημόνων που διαβεβαιώνουν για την εκπλήρωση των σκληρών περιβαλλοντικών όρων. Είναι πραγματικά εντυπωσιακή η ευκολία με την οποία καθένας υποκαθιστά τις αρμόδιες υπηρεσίες. Όπως εντυπωσιακή είναι και η προσπάθεια να δημιουργηθεί αναπτυξιακό αντίβαρο με τις ανακοινώσεις για τη δημιουργία πολυάριθμων θέσεων εργασίας από άλλες δραστηριότητες φιλικές προς το περιβάλλον. Αυτή όμως η ευκολία της ακύρωσης των επενδύσεων δεν απαντά στην πραγματικότητα. Για παράδειγμα στη Ροδόπη, ενώ το 2004 λειτουργούσαν 100 εργοστάσια, τώρα έχουν μείνει 30. Στη βιομηχανική περιοχή εργάζονταν 11.000 άτομα μέχρι το 2008, σήμερα ούτε 1.000. Ο ζητούμενος παραγωγικός μετασχηματισμός της χώρας δεν είναι τίποτα άλλο από τη μείωση της συμμετοχής του τομέα των υπηρεσιών στο ΑΕΠ και της αύξησης της συμμετοχής της μεταποίησης της βιομηχανίας των εξορυκτικών δραστηριοτήτων και του πρωτογενούς τομέα. Δυστυχώς, η επιβίωση και η δημιουργία θέσεων εργασίας αυτών των παραγωγικών τομέων απαιτούν προσπάθεια, ανταγωνιστικότητα και διαχείριση των επιπτώσεών τους. Δυστυχώς παραγωγική δραστηριότητα χωρίς επιπτώσεις δεν υπάρχει. Το θέμα είναι αυτές οι επιπτώσεις να είναι διαχειρίσιμες από τη διαθέσιμη τεχνολογία και η πιθανότητα απρόβλεπτων να είναι απειροελάχιστη. Αν εξοβελίσουμε τις πιθανότητες τότε πραγματικά καμία παραγωγική δραστηριότητα δεν θα πρέπει να υφίσταται. Πάνω σ’ αυτή τη βάση θα μπορούσε να εξελιχθεί μια συζήτηση ακόμα και από τον πιο δύσπιστο κριτή. Όταν όμως η συζήτηση διαφεύγει αυτού του σκοπού και περικλείει στοιχεία τοπικών ισορροπιών όσον αφορά τις δημοτικές εκλογές προσπάθειες πολιτικών και κομματικών κερδών, επιχειρηματικούς ανταγωνισμούς τότε φοβάμαι ότι ο κοινωνικός ή ακόμα και ο περιβαλλοντικός ακτιβισμός γίνεται επικίνδυνος.»

Η κύρια προσφυγή των αντιτιθέμενων στο έργο της εξόρυξης στις Σκουριές απορρίφθηκε εχθές όπως έγινε γνωστό. Σημειωτέον ότι στο ανώτατο δικαστήριο εκκρεμούν ακόμη δύο προσφυγές: η μία αναπτύσσει παρόμοια επιχειρήματα σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ενώ η δεύτερη αναφέρεται στις οικονομικές επιπτώσεις, ειδικά στον τομέα της εκμετάλλευσης του πλούτου χωρίς ανταπόδοση στο ελληνικό κράτος, όπως υποστηρίζεται. Μετά την χθεσινή απόφαση του ΣτΕ και οι άλλες προσφυγές αναμένεται να έχουν την ίδια τύχη. Υπενθυμίζεται ότι τον Μάρτιο το Δ’ τμήμα του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου είχε απορρίψει άλλη μία αίτηση ακύρωσης που είχαν καταθέσει οκτώ σύλλογοι της Χαλκιδικής, οι οποίοι ζητούσαν να ανασταλεί η από 26.07.2011 υπουργική απόφαση, με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για τα έργα εγκατάστασης των μεταλλείων χρυσού στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής.

Το ζητούμενο είναι τώρα το επόμενο βήμα. Είναι σίγουρο ότι η απόρριψη της προσφυγής απογοήτευσε τους κατοίκους που εναντιώνονται στην επένδυση της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός στην περιοχή των Σκουριών, αλλά όλα εξαρτώνται πλέον από αυτούς που ηγούνται των κινητοποιήσεων. Οι φωνές της λογικής ακούγονται από κάθε διεύθυνση και μιλούν για την ώρα της ώριμης σκέψης και συμπεριφοράς. Ακόμα και οι ίδιοι οι κάτοικοι φαίνονται κουρασμένοι από την κατάσταση: Γείτονες δεν μιλάνε μεταξύ τους, παιδιά έχουν αλλάξει σχολείο, κάποιοι δεν μπορούν να πατήσουν σε συγκεκριμένα καφενεία… Μέχρι πότε θα συμβαίνει αυτό; Όλα μπορούν να λυθούν γύρω από ένα τραπέζι, αρκεί να υπάρχει περίσσευμα καλής θέλησης και εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς.