Πριν λίγες ημέρες έπεσα πάνω σε ένα άρθρο της Sarah Fecht στο αμερικανικό site του Popular Mechanics (εδώ) , με τον εύγλωττο τίτλο «What Can We Do About Junk Science?», όπου η συγγραφέας αναφέρεται σε περιπτώσεις χρήσης της λεγόμενης ψευδοεπιστήμης σαν επιχείρημα σε αντιπαραθέσεις κυρίως περιβαλλοντικής φύσης.
Καθώς διαστρεβλωμένες ή ψεύτικες μελέτες σχετικά με εμβόλια, γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, ακτινοβολίες και άλλα «πιασάρικα» θέματα βλέπουν το φως της δημοσιότητας μασκαρεμένα σαν έγκυρες επιστημονικές ανακοινώσεις, η ψευδο-επιστήμη και τα επιχειρήματά της γίνονται ακόμα πιο δύσκολα διακριτά από την αληθινή επιστημονική έρευνα.
Το 2013 ο ειδικός στην ακτινοβολία Robert Emery, εξέταζε στο γραφείο του, στο Κέντρο Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου του Τέξας, μια «επιστημονική» ανακοίνωση, οι συγγραφείς της οποίας, Joseph Mangano και Janette Sherman, ισχυρίζονταν πως μπορούσαν να συνδέσουν τον θάνατο 14.000 Αμερικανών με το ραδιενεργό νέφος από το πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα, στην Ιαπωνία. Ο Mangano είναι διευθυντής του προγράμματος Ακτινοβολία & Δημόσια Υγεία (Radiation and Public Health Project – RPHP), με Μάστερ στον τομέα της Δημόσιας Υγείας και η Sherman είναι επίκουρη καθηγήτρια Περιβαλλοντικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Μίσιγκαν, στο Καλαμαζού. «Δημόσια Υγεία, σημαίνει πρόληψη», δήλωσε ο Mangano στο Popular Mechanics. «Σημαίνει να απομακρύνουμε όλες τις πιθανές πηγές ζημιάς από τον κόσμο μας».
Ο Mangano και η Sherman αντιστοίχησαν τους θανάτους σε περίπου 100 πόλεις των ΗΠΑ στις 14 εβδομάδες που ακολούθησαν το ατύχημα στην Φουκουσίμα, συγκρίνοντάς τους με την αντίστοιχη χρονική περίοδο του προηγούμενου έτους. Η προβολή των αριθμών σε ολόκληρες τις ΗΠΑ ανέβασε την διαφορά σε χιλιάδες «επιπλέον» θανάτων. Η μελέτη (δείτε εδώ) έχει τον τίτλο «An Unexpected Mortality Increase in the United States Follows Arrival of the Radioactive Plume from Fukushima: Is There a Correlation?». Σε ελεύθερη μετάφραση: «Μια Απροσδόκητη Αύξηση της Θνησιμότητας στις ΗΠΑ ακολούθησε την Έλευση του Ραδιενεργού Νέφους από Την Φουκουσίμα: Υπάρχει Συσχετισμός;».
«Διάβασα την ανακοίνωση και αιφνιδιάστηκα», λέει ο Emery, ο οποίος έχει διδακτορικό στην Δημόσια Υγεία και είναι διπλωματούχος της ιατρικής με άδεια εξάσκησης επαγγέλματος στον τομέα του Medical Health. Η μελέτη υπαινισσόταν πως το νέφος από την Φουκουσίμα προκάλεσε 484 θανάτους στο Χιούστον. Αν υπήρχαν θάνατοι λόγω ραδιενέργειας στο Τέξας, ο Emery ήταν ο πλέον αρμόδιος για να το γνωρίζει. Μετά από το ατύχημα στην Ιαπωνία, ήταν ο επιβλέπων στην προσπάθεια που έγινε να τοποθετηθούν επιπλέον σταθμοί συλλογής δειγμάτων αέρα και μετρητές γκάιγκερ σε όλο το Χιούστον για να καταγραφεί τυχόν αύξηση στην ραδιενέργεια. Δεν καταγράφηκε κανένα αυξημένο επίπεδο πουθενά…
Όντως, ραδιενέργεια από την Φουκουσίμα έφτασε σε κάποιες περιοχές των ΗΠΑ, αλλά, όπως λέει ο Emery, οι δόσεις ήταν τόσο χαμηλές που δεν υπάρχει καμία περίπτωση να προκάλεσαν τους άμεσους θανάτους που ισχυρίζεται η μελέτη. Ακόμη και στην Φουκουσίμα, όπου οι εργάτες απορρόφησαν δόσεις ραδιενέργειας χιλιάδες φορές μεγαλύτερες από τους αμερικανούς στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού, κανείς δεν πέθανε από άμεση έκθεση.
Τα συμπεράσματα της ανακοίνωσης των Mangano και Sherman βασίστηκαν επάνω σε μια γελοιωδώς απλοϊκή συσχέτιση, η οποία δεν αντέχει σε δεύτερη εξέταση… Ένας τρίτος επιστήμονας έδειξε πως το RPHP είδε αύξηση στους θανάτους επειδή απλά μέτρησε τους θανάτους σε 119 πόλεις τη χρονιά μετά την Φουκουσίμα, ενώ την προηγούμενη είχαν μετρηθεί σε 104 πόλεις. (Οι συγγραφείς δικαιολόγησαν το γεγονός λέγοντας πως «υπήρχαν ανεπαρκή στοιχεία για μερικές πόλεις»…).
Η ανακοίνωση των Mangano και Sherman είναι ένα λαμπρό παράδειγμα του ενοχλητικού φαινομένου κατά το οποίο γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διακρίνει κανείς τη λεγόμενη «junk science», (όρος που έχει επικρατήσει για την «επιστήμη για τα σκουπίδια» που θα λέγαμε εμείς), από την πραγματική έρευνα. Ένα παράδειγμα για το πώς οι ακτιβιστές χρησιμοποιούν παγίδες της επιστήμης για να επηρεάσουν την κοινή γνώμη και τις πολιτικές. Σήμερα υπάρχουν στημένες επιχειρήσεις οι οποίες παράγουν και κυκλοφορούν τέτοιου είδους ψευτοέρευνες μέσα από άρθρα και ανακοινώσεις που μοιάζουν απόλυτα επιστημονικές. Στη συνέχεια επώνυμοι και ΜΜΕ ευρείας κυκλοφορίας αναλαμβάνουν να αναπαράγουν τα συμπεράσματα για να φτάσουν σε μεγαλύτερο κοινό, ακόμη και αν η έρευνα έχει καταρριφθεί και η ανακοίνωση έχει αποσυρθεί… Αυτές οι μελέτες προκαλούν πραγματική ζημιά – για παράδειγμα όταν καταγγέλλουν εμβόλια που σώζουν ζωές ή όταν δυσφημούν τροφές που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την πείνα σε αναπτυσσόμενες χώρες.
Οι άνθρωποι που παράγουν “junk science” συχνά προέρχονται έξω από το επιστημονικό κατεστημένο και διαστρεβλώνουν τους όρους της έρευνας σε μια απόπειρα να «νομιμοποιήσουν» τις προσωπικές τους απόψεις, λέει ο Mark Hoofnagle, χειρούργος στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, ο οποίος διαχειρίζεται και το blog Denialism.com. «Τι κάνεις όταν οι ιδεολογίες σου δεν υποστηρίζονται από τα γεγονότα;», αναρωτιέται. «Μπορείς να αλλάξεις γνώμη, ή να εκβιάσεις το σύστημα».
Ο Joe Mangano έχει ομολογουμένως παθιαστεί με τους κινδύνους της ραδιενέργειας. Ενώ η ακτινοβολία χαμηλής έντασης μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες κάποιου να αναπτύξει καρκίνο κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Mangano υποθέτει ότι υπάρχουν επίσης βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις με το να επιτείνονται προβλήματα σε ανθρώπους οι οποίοι είναι ήδη άρρωστοι.
«Λέγοντας πως η χαμηλής έντασης ακτινοβολία είναι ακίνδυνη, είναι σαν να λέμε πως αν καπνίζεις μέχρι πέντε τσιγάρα την ημέρα παίρνεις χαμηλή δόση και δεν χρειάζεται να κάνεις εξετάσεις», δήλωσε ο Mangano στο Popular Mechanics. Αλλά η έλλειψη στοιχείων που να συνδέουν αυτή την χαμηλής έντασης ακτινοβολία με τους άμεσους θανάτους χάθηκε κάτω από την επικεφαλίδα του δελτίου τύπου που έβγαλε το RPHP και ο Mangano: «Άρθρο σε Ιατρικό Περιοδικό: 14.000 θάνατοι στις ΗΠΑ συνδέονται με το ατύχημα του Πυρηνικού Αντιδραστήρα της Φουκουσίμα»…
Αλήθεια, μην μου πείτε πως όλα αυτά δεν σας φέρνουν στο μυαλό αντίστοιχα φαινόμενα στην Ελλάδα; Θυμάστε πηχυαίους τίτλους σε εφημερίδες και blog; «Έγκλημα στη Χαλκιδική», «Χρυσός Θάνατος»… και άλλα τέτοια γελοία και άκρως λαϊκίστικα; Να σας θυμίσω και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα «Junk Science»; Η περίφημη «Επιτροπή Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ.» μας φλόμωσε με «επιστημονικές αποδείξεις» για την επερχόμενη καταστροφή με την λειτουργία των ορυχείων μέχρι να ξεσκεπαστεί ο ρόλος της και να μάθει όλος ο κόσμος πως ήταν καθοδηγούμενη από τον ανεκδιήγητο πρύτανη Μυλόπουλο, ο οποίος έδωσε «γη και ύδωρ» (τουλάχιστον) για να μπει στην λίστα ευρωεκλογών του ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς τελικά να το κατορθώσει…
Το επιχείρημα για «τους τόνους τοξικής σκόνης που θα πνίξουν και τη Θεσσαλονίκη» χρησιμοποίησε και ο υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ Τρ. Μηταφίδης, δηλώνοντας πως «ο αγώνας ενάντια στους χρυσοθήρες της Eldorado Gold στις Σκουριές είναι ζήτημα ζωής για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης»
ΝΑ σας θυμίσω και το άλλο με τους καρκίνους και το κυάνιο; Διαβάστε τι έγραφε μεταξύ άλλων τερατολογιών το κείμενο της ιστοσελίδας secure.avaaz.org που συγκέντρωνε υπογραφές για να σταματήσει κάθε μεταλλευτική δραστηριότητα στην Ελλάδα η Eldorado Gold: «[…] Για να γίνει εξόρυξη ανατινάζουν τα πετρώματα με δυναμίτη δημιουργώντας ΤΟΞΙΚΗ ΣΚΟΝΗ που κατακάθεται στα φυτά και στις καλλιέργειες ή μεταφέρεται με τον αέρα και έτσι χιλιάδες άνθρωποι και ζώα γίνονται αποδέκτες (είτε μέσω της τροφής ή του αέρα) και κινδυνεύουν από καρκίνο. Για να απομονώσουν το χρυσό που είναι αναμεμειγμένος με άλλα πετρώματα τα ξεπλένουν με ΚΥΑΝΙΟ σε μεγάλους ανοιχτούς κρατήρες. Οι περιοχές μας είναι σεισμογενείς, διαρρέοντας το κυάνιο μολύνει και δηλητηριάζει λίμνες, ποτάμια, θάλασσες και υπόγεια νερά…]. Πόσες φορές έχει γραφτεί και ξαναγραφτεί πως στις Σκουριές δεν θα υπάρξει κυάνιο; Ε, τίποτα αυτοί… Τη δική τους επιστήμη…
Όσο για το «αρχέγονο δάσος» των Σκουριών, όσες φορές και αν γράφτηκε από τους ειδικούς πως πρόκειται για ένα πρεμνοφυές διαχειριζόμενο δρυοδάσος, ο χαρακτηρισμός «αρχέγονο δάσος» που ξεφούρνισαν διάφοροι καθηγητάδες επάνω στο ζήλο τους να υποστηρίξουν τις θέσεις του αγαπημένου τους κόμματος, όχι μόνο παρέμεινε, αλλά έγινε και σύμβολο του «αγώνα»…
Αυτή είναι η δύναμη που έχει σήμερα η παραπληροφόρηση, η σπέκουλα και η προπαγάνδα… Αρκεί ένα blog, μια διεύθυνση e-mail και μια γερή χρηματοδότηση, και έφτιαξες το δικό σου μετερίζι, για το δικό σου «αγώνα», όποιος και αν είναι αυτός… Και μετά σε χρησιμοποιεί και σαν πηγή ο φίλα προσκείμενος και κατευθυνόμενος καθημερινός τύπος και γίνεσαι και σημείο αναφοράς… Και σαν επιστέγασμα, στο τέλος αρχίζεις και το πιστεύεις και ο ίδιος πως είσαι έγκυρος και το κέντρο του κόσμου… Μας το απέδειξε και ο επί πολλούς μήνες σιωπών Τόλης, με την γνωστή δήλωσή του: «Το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων είναι ο μοναδικός νόμιμος στην περιοχή φορέας που υπάρχει εγκεκριμένος από την ελληνική δικαιοσύνη για να “παρατηρεί, ενημερώνει, καταγγέλλει…»… Θυμάστε; Τότε που γελάγανε και οι πέτρες…
